سرمه اندیشه

چطور می شود گناهی را ترک کرد؟
پاسخ:
عامل اصلی بدبختی آدمی ارتکاب حرام و گناه است و اگر انسان بخواهد از حرام دوری کند و از این سمّ مهلک نجات یابد، رعایت نکات زیر ضروری است:
1- تصمیم جدی و قاطع بر گناه نکردن: تا انسان عزم راسخ بر ترک گناه نداشته باشد، چندان توفیقی در عدم ارتکاب گناه به دست نمی آورد.
2- توجه کامل به این که خداوند در همه حالات، آگاه و ناظر بر اعمال ما است و حتی بر خطورات قلبی ما (در دل می گذرد) احاطه دارد و از آن ها هم با خبر است:
اگر انسان چنین یقینی داشته باشد، خجالت می کشد گناه کند و از دستورهای خالقش سرپیچی نماید. برای این که انسان به چنین توجهی موفق شود، همیشه به یاد خدا بودن بسیار سودمند است. این که گفته می شود انسان باید همیشه به یاد خدا باشد، بدین خاطر است که با یاد خدا انسان از مهلِکات دور می شود و به عوامل سعادت نزدیک می گردد. علی(علیه السلام) فرمود: «خدا را در همه جا یاد کنید، زیرا در همه جا با شما است.»(1)
حضرت در حدیث دیگر فرمود: «ذکر دو گونه است: یاد خدا به هنگام مصیبت و بهتر از آن یاد خدا در رویارویی با حرام است که این یاد خدا مانع از ارتکاب حرام می شود.»(2) قرآن فرمود: «آیا (او که اهل گناه و شرک است) ندانست که خدا می بیند.»(3)
3- تفکر در عواقب زیان بار گناه:
اگر انسان توجه کامل داشته باشد که معصیت افزون بر آثار سوء دنیوی، چه عذاب های غیر قابل تحمل اُخروی به دنبال دارد، مطمئناً از گناه دوری می جوید. قرآن می فرماید: «هر کس به خدای خود با حالت گناه وارد شود، جزای او جهنمی است که در آن جا نه می میرد و نه زنده می ماند.»(4)
در آیه دیگر فرمود: «(در روز قیامت) گناهکار دوست دارد که فرزندان، زن، برادر، همه خویشان و همه اهل زمین را فدا می کرد تا از عذاب نجات می یافت، (ولی) چنین نیست، (بلکه) آن آتش شعله کش است و …»(5) در جای دیگر فرمود: «در روز قیامت کافر گوید: ای کاش خاک بودم.»(6)
4- مقایسه بین بهشت و جهنم:
اگر انسان یک مطالعه اجمالی در آیات و روایات اهل بیت (علیهم السلام) در مورد نعمت های بهشتی و عذاب های جهنمی داشته باشد، مطمئناً به بهشت شوق پیدا می کند و از جهنم می ترسد در نتیجه مرتکب گناه نمی شود. در این زمینه مطالعه جلد شش کتاب «پیام قرآن» اثر آیت الله مکارم شیرازی بسیار مفید است.
قرآن در مقایسه بین ثواب و عذاب اخروی می فرماید: «وصف بهشتی که به پرهیزکاران وعده داده شده (چنین است) که در آن، جوی هایی از آب گوارا، و جوی هایی از شیری که مزه اش تغییر ناپذیر است، و جوی هایی از شراب لذت بخش برای آشامندگان، و جوی هایی از عسل پاکیزه (وجود دارد) و برای شان در آن جا همه گونه میوه هست، نیز آمرزشی از جانب پروردگارشان. (آیا چنین کسی) همانند کسی است که جاودانه در آتش است و به آنان آبی جوشان نوشانده می شود که دل و روده های شان را پاره پاره می کند؟!»(7) امیرمؤمنان (علیه السلام) فرمود: «مغبون کسی است که بهشت عالی را به گناه پست بفروشد.»(8)
5- باور کردن این که شیطان و نفس امّاره، دشمن انسانند:
وقتی انسان یقین پیدا کرد که اینان دشمن اویند، به حرف آنان گوش نداده و گناه نمی کند. قرآن می فرماید: «ای بنی آدم، آیا با شما پیمان نبسته بودم که شیطان را نپرستید که او دشمن آشکار شما است؟!»(9) در آیه دیگر فرمود: «نفس امّاره بسیار وادار کننده به بدی است.»(10)
6- عمر انسان زودگذر است و در آینده بسیار نزدیک به نتایج اعمالش خواهد رسید:
اگر انسان به این مسئله عنایت داشته باشد و فکر نکند که فعلاً خبری از سرای آخرت نیست، در عدم ارتکاب گناه مؤثر است، چرا که خیلی از افراد به خیال این که عواقب وخیم معصیت دیر به سراغ انسان می آید، مرتکب معصیت می گردند. قرآن فرموده: «آن ها (کافران) آن (روز عذاب را) دور می بینند، و ما آن را نزدیک می بینیم.»(11)
7- دورى گزیدن از صحنه گناه:
پیشگیرى از گناه آسان ترین راه مبارزه با گناه است. جوانى که مى خواهد گناه نکند باید خود را از صحنه هاى گناه دور نگه دارد. مثلاً از دیدن عکس و فیلم مبتذل و اختلاط با نامحرم و شرکت درمجلس گناه بپرهیزد.
در پایان حدیثی را که امام حسین (علیه السلام) درباره رهایی از معصیت فرموده می آوریم:
مردی به خدمت حضرت حسین (علیه السلام) رسیده و عرض کرد: من مردی گناهکارم و صبر بر معصیت (استقامت در برابر آن) ندارم، مرا موعظه فرما. حضرت فرمود: «پنج عمل انجام ده، آن گاه هر گونه که خواستی گناه کن:
1ـ روزی خدا را نخور و هر چه می خواهی گناه کن.
2ـ از ولایت خدا بیرون رو و هر چه خواستی گناه کن.
3ـ در جایی گناه کن که خدا تو را نبیند.
4ـ به هنگام مرگ نگذار حضرت عزرائیل جانت را بگیرد و هر چه خواستی گناه کن.
5ـ وقتی مالک دوزخ تو را به آتش می اندازد، داخل آتش نرو، آن وقت هر گناهی خواستی انجام ده.»(12)
در این حدیث حضرت قصد دارد بفرماید: تو که بر هیچ یک از این پنج چیز قادر نیستی، پس چگونه گناه انجام می دهی و خود را بدبخت می کنی؟!

____________
(1) احسان بخش، صادق، آثار الصادقین، ج 6، ص 295، شماره 8567.
(2) همان، ص 294، شماره 8562.
(3) علق/ 14.
(4) طه/ 74.
(5) معارج/ 11 ـ 15.
(6) نبأ/ 40.
(7) محمد/ 15.
(8) غررالحکم، ج 1، ص 356.
(9) یس/ 60.
(10) یوسف/ 14.
(11) معارج/ 6.
(12) آثار الصادقین، ج 6، ص 349، شماره 8789.

چرا و به چه دلیل در غرب به افراد آزادی جنسی داده می شود و برخی از آن جانبداری و طرفداری می کنند؟ آیا این نوع آزادی داده شده، یا اینکه خود افراد به آن سمت رفتند؟

پاسخ:
کسانی که در غرب معتقد به آزادی جنسی شده اند، می گویند: “آتش ميل و رغبت بشر در اثر منع و محدوديت فزوني می گيرد و مشتعل تر مي گردد اما در اثر ارضا و اشباع، کاهش می يابد و آرام می گيرد. برای اين که بشر را از توجه دائم به امور جنسی و عوارض ناشی از آن منصرف کنيم، يگانه راه صحيح آن است که هر گونه قيد و ممنوعيتی را از جلوی پايش برداريم و به او آزادی بدهيم."(1)
لکن این دلیل درست نیست. استاد مطهری می گويد:
“اشتباه فرويد و امثال او در اين است که پنداشته اند تنها راه آرام کردن غرايز، ارضا و اشباع بی حد و حصر آن ها است. اين ها فقط متوجه محدوديت ها و ممنوعيت ها و عواقب سوء آن ها شده اند. طرحشان اين است که برای ايجاد آرامش اين غريزه بايد به آن آزادی مطلق داد. اين ها چون يک طرف قضيه را خوانده اند، توجه نکرده اند همان طور که محدوديت و ممنوعيت، غريزه را سرکوب و توليد عقده می کند، رها کردن و تسليم شدن و در معرض تحريکات و تهييجات در آوردن، آن را ديوانه می سازد و چون اين امکان وجود ندارد که هر خواسته ای برای هر فردی برآورده شود، بلکه امکان ندارد همه خواسته های بی پايان يک فرد برآورده شود، غريزه بدتر سرکوب می شود و عقده روحی به وجود می آيد."(2)
استاد مطهری معتقد است براي آرامش غريزه دو چيز لازم است:
“ارضای غريزه در حد نياز طبيعی و ديگری جلوگيری از تهييج و تحريک آن."(3) ایشان در جای دیگر می آورد: “اما اين که مي گويند: انسان نسبت به چيزی که از آن منع شود حريص است، مطلب صحيحی است، ولي نيازمند به توضيح است. انسان به چيزي حرص می ورزد که هم از آن ممنوع شود و هم به سوی آن تحريک شود. به اصطلاح تمنای چيزی را در وجود شخصی بيدار کنند اما او را ممنوع سازند. اگر امری اصلاً عرضه نشود يا کم تر عرضه شود، حرص و ولع هم نسبت بدان کم تر خواهد بود."(4)
“فرويد” که طرفدار سرسخت آزادی غريزه جنسی بود، متوجه شد خطا رفته است، از اين رو پيشنهاد کرد بايد آن را از راه خاص خودش به مسير ديگری منحرف کرد. “راسل” نيز که به آزادی جنسي معتقد است، اعتراف کرده که عطش روحی در مسائل جنسی غير از حرارت جسمی است. آن چه با ارضا تسکين می يابد، حرارت جسمی است، نه عطش روحی. يعنی روح انسان سيری ناپذير است. اگر چه شايد از نظر حرارت جسمی در زمانی ارضا شود، اما چون انسان روح سيری ناپذير دارد، به آن حد قناعت نمی کند و می خواهد از آن هم بالاتر رود.
پس بايد گفت: آزادی در روابط زن و مرد و يا بی توجهی به حجاب، از حرص و ولع نسبت به شهوت، پيشگيری نمی کند، بلکه سبب شعله ور شدن شهوات می گردد. آمار موجود در جهان گويای اين واقعيت است. ره آورد آزادی جنسی در عصر حاضر، رفتارهای خشونت آميز در روابط جنسي و استفاده قهر آميز از زنان و آزار جنسی در محل کار و بيماری های مقاربتی از جمله ايدز است. در انگلستان از هر ده زن، هفت زن در دوره زندگی شغلی خود به مدت طولانی دچار آزار جنسی می گردند. در مورد تجاوز جنسی نيز بررسی ها در لندن آشکار ساخت که از هر شش تن يک تن مورد تجاوز قرار گرفته بود.(5)
بر اين اطلاعات بايد آمار همجنس بازی ها و کشانده شدن به راه های ديگر را اضافه کنيم که همه نشان از آن دارد که عطش روحی هيچ گاه سيری پذيری نيست. اگر آزادی جنسی و روابط آزاد زن و مرد، حرص و ولع را کاهش می دهد، پس اتفاقات در غرب ناشی از چيست؟
بهتر است بگوييم آن قدر پيامدهای بد زياد است که نسبت به آن بی اهميت شده اند، نه آن که ديگر تجاوزات و راه های انحراف مانند همجنس بازی ديگر وجود ندارد. مانند اين که کسی به خانه ای وارد می شود و می بيند بچه های خانه ديوار را خراب کرده، فرش ها را پاره کرده و ظرف ها را شکسته، آن وقت می بيند مادر خانه اصلاً ناراحت نيست يا توجه نمی کند. عدم توجه مادر، نشان آن نيست که وضع خانه به هم ريخته و خراب نيست، بلکه ناشی از بی توجهی مادر به وضعيت است.(6)
نظريات روانکاوی از جمله نظريه “هورنای” بر اين حقيقت تأکيد می کند: “در اجتماعاتی که روابط جنسی آزاد است، بسياری از احتياجات روانی،‌ شکل تمايلات جنسی پيدا می کند و به صورت عطش جنسی در می آيد."(7)
اسلام نه به صورت مطلق، غريزه جنسی را محدود و سرکوب کرده و نه آن را به طور مطلق آزاد گذارده است. به نظر می رسد راه ميانه ای را مطرح کرده است و آن عبارت است از: ارضاء غريزه جنسی به صورت طبيعی و قانونمند با حفظ کرامت انسانی و امنيت روانی جامعه؛ پرهيز از تحريک و تهييج غريزه جنسی و تأکيد بر آسان گيری در ازدواج.
در اين موضوع مي‌توانيد کتاب‌هاي زير را مطالعه کنيد:
1- جامعه شناسي خانواده،‌ از دکتر شهلا اعزازی.
2- سيمای زن در جهان ـ آمريکا، از مرکز امور مشارکت زنان رياست جمهوری.
3- درّ و صدف، از محمد شجاعی، انتشارات محيی، شهرری.

________________
(1) استاد مطهری، اخلاق جنسی در اسلام و غرب، ص 26.
(2) همان، مسئله حجاب، ص 130 ـ 140.
(3) همان، ص 104.
(4) همان، ص 105.
(5) مجلّه کتاب نقد، ش 17، ص 275.
(6) مجموعه مقالات دفاع از حقوق زنان، ‌تدوين دفتر مطالعات و تحقيقات زنان از صفحة 60 تا 72.r

خداوند در قرآن کریم ماهیت شرح صدر را بیان کرده و درباره اصل آن توضیح داده آنجا که می فرماید: «أَفَمَن شَرَحَ اللَّهُ صَدْرَهُ لِلْإِسْلاَمِ فَهُوَ عَلَی نُورٍ مِن رَبِّهِ»؛ کسی را که خداوند سینه اش را برای اسلام گشوده است، پس او بر نوری از سوی پروردگارش است.(3)
نقل است که ابن عباس از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در مورد تفسیر این آیه پرسید و گفت: چگونه انسان شرح صدر پیدا مى کند؟ پیامبر فرمود: «اذا دخل النور فى القلب انشرح و انفتح» یعنی هنگامى که نور به قلب انسان داخل شد، گسترده و باز مى گردد! عرض کرد: اى رسول خدا! نشانه آن چیست؟ فرمود: «الانابة الى دار الخلود، و التجافى عن دار الغرور، و الاستعداد للموت قبل نزوله»؛ نشانه آن توجه به سراى جاوید و جدا شدن از سراى غرور و آماده گشتن براى استقبال از مرگ پیش از نزول آن است.(4)
از این روی باید گفت شرح صدر به نوری الهی تحقق می یابد که بر دلی می تابد و آن را چنان نورانی و فراخ می گرداند که آستانه صبر و تحمل شخص را نسبت به مسایل بالا می برد.
بر اساس آیه کریمه «فَمَن يُرِدِ اللّهُ أَن يَهْدِيَهُ يَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلإِسْلاَمِ وَمَن يُرِدْ أَن يُضِلَّهُ يَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَيِّقًا حَرَجًا كَأَنَّمَا يَصَّعَّدُ فِي السَّمَاء كَذَلِكَ يَجْعَلُ اللّهُ الرِّجْسَ عَلَي الَّذِينَ لاَ يُؤْمِنُونَ»(5) باید گفت كه در مقابل شرح صدر، ضيق صدر است و همان‌طور كه انشراح صدر مقدّمه هدايت است، ضيق صدر هم مقدمه ضلالت و گمراهي می شود. بنابراين در جبهه مقابل شرح صدر، ضيق و قساوت قلب قرار دارد.

و اما عوامل گوناگونی برای شرح صدر وجود دارد:
یکی از مهم ترین اموری که باعث افزایش سعه صدر انسان می شود، علم و معرفت است؛ در حقیقت مظروفی است که وقتی در ظرف جان آدمی ریخته می شود موجب فراخی و گشادگی آن می گردد، بر همین اساس امیرمؤمنان علی (علیه السلام) می فرماید: «کُلُّ وِعَاءٍ یَضِیقُ بِمَا جُعِلَ فِیهِ إِلاَّ وِعَاءَ الْعِلْمِ فَإِنَّهُ یَتَّسِعُ»؛ هر ظرفی با آمدن مظروف جای او تنگ می‌شود، مگر ظرف دانش که اگر دانش بیاید ظرفیّت آن ظرف بیشتر می‌شود.(6)
یکی دیگر از عوامل شرح صدر، حفظ طهارت و پاکی در تمامی مراتب شئون انسانی است. خصوصا طهارت قوای ظاهری انسان، همانند وضو و دوری از نجاسات، شأنی عظیم در این باره دارند.
عامل دیگر برای شرح صدر مطالعه سیره انبیاء و ائمه اطهار و اولیای الهی و تفکر در مجاهدات و ریاضات ایشان است.
تلاوت قرآن کریم و تأمل و تفکر در آیات نیز عامل دیگری برای نیل بدین مقصود است.
همچنین توسل به آستان قدسی اهل بیت (علیهم السلام) و تهجد نیز از دیگر عوامل دست یابی به سعه صدر است.

(3) زمر/ 22.
(4) تفسیر «قرطبى»، ج 8، صفحه 5691.
(5) انعام/ 125.
(6) اصول کافي، ج 3، ص 172.

رازهایت را به دو کس بگو:

“خودت” و “خدایت”
در تنگنا به دو چیز تکیه کن:
صبر” و “نماز”
در دنیا مراقب دو چیز باش:

پدر” و “مادر”
از دو چیز نترس که به دست خداست:

“روزی” و “مرگ”

علامه طباطبائی (ره):
کسی که می‌خواهد اهل معرفت شود باید معاشرتش را مخصوصا با اهل غفلت و اهل دنیا کم کند و فرش هر مجلسی نباشد و کار شبانه روزی او در مجالس بیهوده صرف نشود و از معاشرتهای بی‌فایده و بی مغز تا می‌تواند اجتناب نماید و طوری نشود که با همه و در هر مجلسی حاضر شود هم چنین برای کسی که می خواهد اهل معرفت شود لازم است در خوردن حتی حلال میانه‌رو باشد و افراط نکند و شکمو و پرخور نباشد بلکه تا گرسنه نشده سر سفره حاضر نشود و تا اشتها دارد دست از غذا خوردن بردارد و از لحاظ خواب و سخن گفتن نیز باید حد اعتدال را مراعات نماید.
✍️در محضر علامه طباطبایی ص۳۶۵