سرمه اندیشه

دان نمازی است بین نماز مغرب و عشا که فضیلت بسیار دارد و چون از آن ساعت مردم غفلت دارند، لذا نماز غفیله اش نامیدند و آن دو رکعت است.

غفیله اسم مصغر از غفلت است؛ یعنی غفلت کوچک
آمده است، در ساعت غفلت اگر دو ركعت نماز- هر چند خفیف و مختصر خوانده شود خداوند آن شخص را اهل دار كرامت (بهشت) قرار مى‏دهد. (همان، ص 120) گفتنى است كه كلمه غفیله از ماده غفلت است و علت این كه این نماز را غفیله ى گویند، به خاطر این است كه ساعت غفلت (بین مغرب و عشا) خوانده مى‏شود زیرا معمولاً در این ساعت شیطان سعى مى‏كند افراد را از یاد خدا و فضیلت وصف‏ناپذیر نافله غافل نماید.

شاید یکی از دلایل توصیه به اقامه نماز غفیله و ثواب آن، این است که: حضرت یونس علیه السلام یک لحظه غفلت کرد و از قوم خود جدا شد و سرنوشت او با دریا و ماهی پیوند خورد و در شکم ماهی پس از انابه به درگاه خدای سبحان نجات پیدا کرد و شاید تأکید رسول اکرم صلی الله علیه و آله بر این نماز، به لحاظ غفلت های کوچک و بزرگی باشد که ما هر روز مرتکب می شویم. تا ما هم از ظلمت های ظاهری و باطنی نجات پیدا کنیم.

بزرگان گفته اند: بالاترین ذکر در بین اذکار، ذکر یونسیه «لااله الا انت سبحانک انی کنت من الظالمین» است.

آیاتى كه در نماز غفیله خوانده مى شود اثر و خواصى دارد كه اهل بیت(علیهم السلام) از آن مطلع بودند; ازاین رو به ما چنین دستورى داده اند; مثلا در مورد ذكر«لااله الاّانت» كه در اول نماز غفیله خوانده مى شود، از پیامبر(صلى الله علیه و آله) نقل شده كه فرمودند: اسم اعظم خداست و موجب استجابت دعا مى باشد.

قسمتى از ذكر نماز مستحبى كه در ركعت اوّل خوانده مى شود در سوره انبیا، آیه هاى 87 و 88 آمده و به ذكر «یونسى» نیز معروف است و همان دعایى است كه حضرت یونس(علیه السلام) موقعى كه در شكم ماهى بزرگ بود خواند و براى نجات خود از خدا كمك خواست. ذكر دیگر نماز غفیله كه در ركعت دوم و بعد از سوره حمد مى آید ـ در سوره انعام، آیه 59 آمده است كه در این آیه شریف، از اسرار غیب و علم و قدرت خدا و وسعت دایره حكم و فرمان او سخن به میان آمده است.

در روایات شیعه برای نماز غفیله ثواب و فواید بسیاری بیان شده که ما در این جا به برخی از آنها اشاره می نماییم.

نماز غفیله با معنی,سوره های نماز غفیله

آیاتى كه در نماز غفیله خوانده مى شود اثر و خواص فراوان دارد

1. نماز بین نماز مغرب و عشاء بسیار فضیلت دارد و آن نماز توبه‏ کنندگان است و در روایت وارد شده که به آن نماز «غفیله» می گویند و آن دو رکعت است، که در رکعت اول پس از حمد آیه وَ ذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغاضِباً و در رکعت دوم پس از حمد آیه وَ عِنْدَهُ مَفاتِحُ الْغَیْبِ مى‏خوانند، و ثواب این نماز نزد خدا از گرفتن روزه بیشتر است.[دیلمی، حسن، ارشاد القلوب الی الصواب، سلگى نهاوندى، على، ج‏1، ص 232]

2. امام صادق(علیه السلام) از پدرش و او از پدرانش(علیه السلام) روایت نموده که پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله) فرمود: در ساعت غفلت نماز نافله گزارید هر چند که دو رکعت نماز ساده باشد؛ زیرا آن دو رکعت سراى ارجمندى و بهشت را به دنبال آورد. عرض شد: اى پیامبر خدا! ساعت غفلت کدام است؟ فرمود: بین مغرب و عشاء (نماز غفیله).[صدوق، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، حسن زاده، صادق، ص 115، ح 1]

3. هشام بن سالم از امام صادق(علیه السلام) نقل می کند که آن حضرت فرمود: هر کس این دو رکعت را در بین نماز مغرب و عشا بخواند و به این دعا تبرّک جوید و حاجت خود را از حضرت حق طلب نماید خداوند حاجت او را بر آورده نماید و آن چه را خواهد به او کرامت کند».[ بهایی، منهاج النجاح فی ترجمة مفتاح الفلاح، بسطامى‏، على بن طیفور، ‏ص 309]

کیفیت خواندن نماز غفیله
یکى از نمازهاى مستحبّ نماز غفیله است که بین نماز مغرب و عشا خوانده مى‏شود. این نماز دو رکعت است که در رکعت اوّل آن، بعد از حمد باید به جاى سوره، این آیه را بخوانند:

«وَ ذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغاضِباً فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَیْهِ فَنادى‏ فِی الظُّلُماتِ أَنْ لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَ نَجَّیْناهُ مِنَ الْغَمِّ وَ کَذلِکَ نُنْجِی الْمُوْمِنِینَ».

و در رکعت دوم بعد از حمد به جاى سوره، این آیه را بخوانند «وَ عِنْدَهُ مَفاتِحُ الْغَیْبِ لا یَعْلَمُها إِلَّا هُوَ وَ یَعْلَمُ ما فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ ما تَسْقُطُ مِنْ وَرَقَةٍ إِلَّا یَعْلَمُها وَ لا حَبَّةٍ فِی ظُلُماتِ الْأَرْضِ وَ لا رَطْبٍ وَ لا یابِسٍ إِلَّا فِی کِتابٍ مُبِینٍ».

و در قنوت آن بگویند: «اللَّهُمَّ إِنِّی اسْأَلُکَ بِمَفاتِحِ الْغَیْبِ الَّتِى لا یَعْلَمُهَا الَّا انْتَ انْ تُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ انْ تَفْعَلَ بِی کَذا وَ کَذا» و به جاى کلمه «کذا و کذا» حاجت هاى خود را بگویند و بعد بگویند: «اللَّهُمَّ انْتَ وَلِىُّ نِعْمَتِى وَ الْقادِرُ عَلَى طَلِبَتِى تَعْلَمُ حاجَتِى فَأسْأَلُکَ بِحَقِّ مُحَمّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمُ السَّلامُ لَمَّا قَضَیْتَهَا لِی».[خمینی، روح الله، توضیح المسائل (المحشى) ، ج ‏1، ص 430،]

درباره این نماز غفیله آمده است: هر كس بین نماز مغرب و عشا این دو ركعت نماز را بخواند، خداوند آنچه سوال كند به او عطا مى‏نماید. (وسائل الشیعه، ج 8، ص 121)

زینت ظاهر و باطن برای همسر
آراستگی ظاهر و باطن همسران برای یکدیگر، یکی از اصول حاکم بر خانواده‌ های آرمانی است. امیرمومنان در این باره می ‌فرماید: «جمال الباطن، حسن‌السریرة» «زیبایی باطن ، در حسن نیت و زیبایی درون است.»دل و جان حضرت زهرا (س)، در کمال حسن نیت، خلوص و صمیمیت نسبت به همسر بزرگوارش بود و حسن سریره‌ او جمیل‌ ترین زیبایی ‌های باطنی را در برابر چشمان مبارک امیرمومنان (ع) به تماشا می‌ گذاشت.

پیدا است که اگر فردی از نعمت جمال ظاهر بی بهره باشد
اولاً با هنرمندی و ظرافت خاصی می‌ تواند به آراستگی و حسن خویش بیفزاید.

ثانیاً با ظرایف و طرایفی که در جلوه‌گری ‌های رفتـار خود طراحی می‌ کنـد ، می ‌توانـد بـه حسن سـلوک و جمال بـاطن دسـت یابد. بـه عنوان مثـال، لبخنـد زینـت چهره اسـت ، نگاه مهربان، زینت چهره است و می ‌تواند بر جمال ظاهر و باطن بیفزاید. گشادگی چهره و بشاشیت صورت نیز، نوعی زینت چهره است. در روایت، یکی از خصوصیات زنان با فضیلت، درخشندگی چهره معرفی شده است.

حضرت فاطمه (س) به عنوان زینت و استحباب، انگشتری به دست می‌ کردند و از قول رسول خدا (ص) می‌ فرمود: «هرکس انگشتری عقیق به دست کند، همواره خیر می‌بیند.»

امیرمؤمنان(ع) در اشاره به آراستگی ظاهر و باطن صدیقه طاهره (س) می‌فرمود: «هرگاه به او می‌نگریستم، همه‌ی ناراحتی‌ها و غم‌هایم برطرف می‌شد».

زندکی نامه حضرت فاطمه،زندگی حضرت زهرا

حضرت فاطمه (س) به عنوان زینت و استحباب، انگشتری به دست می‌ کردند

آراستگی و پاکیزگی در عین سادگی
انسان به طور طبیعی و فطری آراستگی و زیبایی را دوست می دارد. چنان که حضرت علی علیه السلام و دیگر معصومین فرموده اند: «ان الله جمیلٌ و یحبُّ الجمال؛ خداوند زیباست و زیبایی را دوست دارد».

حضرت رضا علیه السلام در تشریح سیره و سنت انبیا می فرماید: «مِن اخلاقِ الانبیاء التَّنظُّفِ؛ آراستگی و نظافت از اخلاق پیامبران است».

بر هر انسانی لازم است که آراستگی به آرایش و نظافت را همچون یکی از وظایف روزانه در زندگی خود رعایت کند و بخشی از اجناس سبد خانوادگی خود را به وسایل آراستگی و نظافت اختصاص دهد.

از لحاظ روانی، آراستگی، نظافت و زیبایی و زیبا سازی محیط خانه و خانواده، آرامش اعضای آن را فراهم می سازد و عامل مؤثری برای افزایش محبت و همگرایی بیشتر خواهد بود.

اگر نظافت و زیبایی برای همه انسان ها لازم و مفید باشد، برای برخی از افراد واجب است. زن و شوهر از کسانی هستند که آراستگی برای آنان واجب و از ضروریات زندگی است.

امیرمومنان علی علیه‌السلام در این باره می‌ فرمایند:
لیتهیأ احدکم لزوجته کما عیب ان تتهیأ له.

هر مردی از شما مسلمانان موظف است خودش را برای همسرش آراسته کند، همچنان که دوست دارد زنش برای او آراسته باشد.

صدیقه طاهره سلام الله علیها نیز که در مکتب نبوت تربیت شده بود و به فرهنگ و اخلاق اسلامی آشنایی کامل داشت، به رعایت اصل آراستگی در زندگی خانوادگی آگاهی کامل داشت و آراستگی و نظافت را پیش از آن که یک امر شخصی و فردی بداند، آن را حق خانوادگی و همسر خود می دانست و ازاین رو، به آن بسیار اهمیت می داد.

یکی از سنت های مورد تأکید رسول خدا صلی الله علیه و آله به کار بردن عطر و سفارش به استفاده از بوهای خوش بوده است. آمده است فاطمه علیهاالسلام تا آن هنگام که در خانه بودند، مرتب از عطرهای گوناگون استفاده می کردند و فضای زندگی را علاوه بر عطر روح و معنویت به عطر ظاهری معطر می کردند.

درباره زندگی فاطمه زهرا علیهاالسلام آمده است که ام السلمه می گوید: «از حضرت زهرا علیهاالسلام پرسیدم: آیا عطری ذخیره کرده ای؟ فرمودند: آری. رفت و شیشه عطری آورد و مقداری در کف دست من ریخت. بوی خوشی داشت که هرگز نشنیده بودم. گفتم این عطر خوشبو را از کجا تهیه کرده ای؟ فرمود: این عطر مُشکی است که از بال و پر جبرئیل فرو ریخته است.» پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به عمار یاسر مأموریت داد برای شب عروسی حضرت زهرا علیهاالسلام عطرهای خوشبو تهیه کند.

کِتابُ الرجُلِ عُنوانُ عَقلِهِ‏وبُرهانُ فَضلِهِ ؛
نوشته (و نامه) انسان ، نشانِ خِرد او و دلیل فضل اوست

مَن جاءَتهُ مَنِیَّتُهُ وهُوَ یَطلُبُ العِلمَ فبَینَهُ وبَینَ الأنبیاءِ دَرَجَةٌ؛
هر کس در حال طلب دانش مرگش فرا رسد ، میان او و پیامبران تنها یک درجه تفاوت باشد .

اَلعِلمُ قاتِلُ الجَهلِ؛
دانش، نابود كننده نادانى است.

اَلا اِنَّ فيهِ عِلمَ مايَأتى و َالحَديثَ عَنِ المَاضى و َدَواءَ دائِكُم و نَظمِ ما بَينَكُم؛
آگاه باشيد كه دانش آينده، اخبار گذشته و درمان دردهايتان و نظم ميان شما در قرآن است.

إِذا تَفَقَّهَ الرَّفيعُ تَواضَعَ؛
انسان بلند مرتبه چون به فهم و دانايى رسد، متواضع مى شود.

اَلعِلمُ کَنزٌ عَظیمٌ لایَفنی؛
علم گنج بزرگی است که با خرج کردن تمام نمی شود.

العِلمُ وَراثَهٌ کَریمَهٌ ، وَ الادابُ حُلَلٌ مُجَدَّدَهٌ ، وَ الفِکرُ مِرآهٌ صافِیَهٌ؛
علم میراث گرانبهائی است و ادب لباس فاخر و زینتی است و فکر آئینه ای است صاف.

عِلمُ الْمُنافِقِ في لِسانِهِ و َعِلْمُ الْمُؤْمِنِ في عَمَلِهِ؛
دانش منافق در زبان او و دانش مؤمن در كردار اوست.

اَلْعِلْمُ اَصْلُ كُلِّ خَيْرٍ، اَلْجَهْلُ اَصْلُ كُلِّ شَرٍّ؛
دانايى، ريشه همه خوبى‏ها و نادانى ريشه همه بدى‏هاست.

رَأْسُ الْعِلْمِ التَّمْييزُ بَيْنَ الاْخْلاقِ وَ اِظْهارُ مَحْمودِها وَ قَمْعُ مَذْمومِها؛
بالاترين درجه دانايى، تشخيص اخلاق از يكديگر و آ

یکی از اعمالی که مورد تأکید همه علما می باشد بحث نماز شب است و این سیره علما برگرفته از سفارش و تأکید ایمه اطهار علیه سلام می باشد در این مقاله نکاتی هر چند کوتاه از لسان ایمه اطهار و علما بزرگوار خدمت شما بیان خواهد شد.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: جبرئیل به من گفت: ای محمد عش ما شئت فانک میت؛ هرچه می خواهی زندگی کن، عاقبت میرنده هستی؛ عمر جاوید برای کسی نیست.

و احب من شئت فانک مفارقه؛ هرکه را دلت می خواهد دوست داشته باشی دوست داشته باش، اما این را هم بدان که از او جدا می شوی.

معلوم است که در زیر اینها چه مستتر است؛ یعنی پس انسان باید کسی را دوست داشته باشد که از او جدا نمی شود. این حساب را داشته باش، هر که را می خواهی دوست داشته باشی دوست داشته باش، اما بدان که تو از همه اینها جدا می شوی؛ فقط یک حقیقت است که از او جدا نمی شوی.

اعمل ما شئت فانک ملاقیه؛ هرچه می خواهی عمل کنی بکن، اما این را هم بدان که تو به عمل خود خواهی رسید و با عمل خودت در یک وقتی ملاقات خواهی کرد.

بعد فرمود: جبرئیل به من فرمود: شرف المؤمن صلاته اللیل و عزه کف الاذی عن الناس؛ شرافت مؤمن در نمازی است که شب می خواند و عزت مؤمن در این است که اذیتش به هیچ انسانی نرسد.

امام صادق علیه السلام فرمود: ان البیوت التی یصلی فیها باللیل بتلاوة القرآن تضیی لاهل السماء کما تضیئ نجوم السماء لاهل الارض؛ خانه هایی که در آن خانه ها شب خیزی برای نماز شب می شود و قرآن تلاوت می شود، برای مردم آسمانها آنچنان می درخشد که ستارگان برای مردم زمین.

فضیلت نماز شب در كلمات علمای اخلاق
آخوند ملاحسینقلی همدانی(ره) می‌گوید: از طالبان آخرت، احدى به مقامى از مقامات دینى نرسید مگر آنانكه اهل تهجد و شب زنده‏دارى بودند.[

شیخ أنصارى(ره) به شاگردان دستور مى‏ داد كه حتماً باید نماز شب بخوانند و خیلى روى این معنى تأكید داشت.

علامه‌ی طباطبایی(ره) امر شانزدهم از امور ضروری برای سالك را شب‌زنده‌داری می‌داند[4] و نقل می‌كند كه در آغاز ورودم به نجف یك روز درِ مدرسه ‏اى ایستاده بودم كه مرحوم قاضى از آنجا عبور مى‏ كردند، چون به من رسیدند دست خود را روى شانه من گذاردند و گفتند: «اى فرزند! دنیا مى‏ خواهى نماز شب بخوان؛ و آخرت مى ‏خواهى نماز شب بخوان!»

عوامل محروم كننده از نماز شب
1. تنبلی: حضرت نبىّ اكرم(ص)فرمود: كسى نیست مگر اینكه در شبى دو مرتبه فرشته‏ اى او را از خواب بیدارش می‌كند و می‌گوید: بنده‏ى خدا بنشین و به یاد خدا باش در مرتبه ‏ى سوم كه فرشته او را بیدار مى‌كند اگر آگاه نشد شیطان در گوشش ادرار می‌كند.

2. پرخوری سبب پرخوابی می‌شود و پرخوابی نیز سبب از دست رفتن نماز شب می‌شود.

3. مطلق گناهان[7] به‌ویژه دروغ.

4. در روایات آمده است كه بنده یك یا دو شب از تهجد و شب زنده دارى محروم مى‏ گردد براى اینكه به خود عجب نكند.

گناه مانع نماز شب
امام علی (ع ): جاء رجل الی امیرالمؤمنین - علیه السلام - فقال : یا امیرالمؤمنین انی قد حرمت الصلاة باللیل ، فقال امیرالمؤمنین -علیه السلام - : انت رجل قد قیدتک ذنوبک .مردی نزد امیرالمؤمنین (ع ) آمد وگفت : ای امیر مؤمنان ! من از نماز شب محروم شدم . علی (ع ) فرمود: تو مردی هستی که گناهانت تو را زندانی (اسیر) کرده است .

امام علی (ع) در بخشی از نامه 311 کتاب شریف نهج‌البلاغه تاکید فراوانی بر رعایت حد و حدود روابط اجتماعی دارد. امام در این باره خطاب به امام حسن (ع) می‌فرماید: اى فرزندم، خود را در آنچه میان تو و دیگران است، ترازویى پندار. پس براى دیگران دوست بدار آنچه براى خود دوست مى‌دارى و براى دیگران مخواه آنچه براى خود نمى‌خواهى و به کس ستم مکن همانگونه که نخواهى بر تو ستم کنند.

امام علی (ع) که به گفته رسول خدا (ص) پدر معنوی امت اسلامی است، به امام حسن (ع) در مورد نیکی کردن به دیگران می‌فرماید: به دیگران نیکى کن، همانگونه که خواهى به تو نیکى کنند. آنچه از دیگران زشت مى‌دارى از خود نیز زشت بدار. آنچه از مردم به تو مى‌رسد و خشنودت مى‌سازد، سزاوار است که از تو نیز به مردم همان رسد.

امام علی (ع) ادامه می دهد: آنچه نمى دانى مگوى، هر چند ، آنچه مى دانى اندک باشد و آنچه نمى پسندى که به تو گویند، تو نیز بر زبان میاور و بدان که خودپسندى، خلاف راه صواب است و آفت خرد آدمى. سخت بکوش، ولى گنجور دیگران مباش و چون راه خویش یافتى، به پیشگاه پروردگارت بیشتر خاشع باش.

امام علی(ع) در این نامه که گویی برای تمام انسان های آزاده جهان به نگارش در آمده به فرزند ارشد خود می فرماید: بدان که در برابر تو راهى است، بس دراز و با مشقت بسیار. پیمودن این راه را نیاز به طلب است، به وجهى نیکو. توشه برگیر بدان مقدار که تو را برساند، در عین سبک بودن پشتت از بار گران. پس بیش از توان خویش بار بر پشت منه که سنگینى آن تو را بیازارد. هرگاه مستمند بینوایى را یافتى که توشه‌‌ات را تا روز قیامت ببرد و در آن روز که روز نیازمندى توست، همه آن را به تو باز پس دهد، چنین کسى را غنیمت بشمار و بار خود بر او نه و فراوانش مدد رسان. اکنون که بر او دست یافته‌ اى، بسا ، روزى او را بطلبى و نیابى و نیز غنیمت بشمر کسى را که در زمان توانگریت از تو وام مى‌طلبد تا در روز سختى به تو ادا کند.

همچنین امام در ادامه می فرماید: بدان که در برابر تو گردنه‌اى است بس دشوار. کسى که بارش سبکتر باشد، در گذر از آن نیکو حال تر از کسى باشد که بارى گران بر دوش دارد و آنکه آهسته مى‌رود، از آنکه شتاب مى‌ورزد، بدحال‌تر بود. جاى فرود آمدن از آن گردنه یا بهشت است یا دوزخ . پس، پیش از فرود آمدنت، براى خود پیشروى فرست و منزلى مهیا کن. زیرا پس از مرگ، خشنود ساختن خداوند را وسیلتى نیست و راه بازگشت به دنیا بسته است.