سرمه اندیشه

فَإِن تَوَلَّوْاْ فَقُلْ حَسْبِىَ اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَهُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ

ترجمه :

پس اگر (از سخنان خداوند) روى گردان شدند، بگو: خداوند مرا کافى است، هیچ معبودى جز او نیست، تنها بر او توکّل کرده ‏ام و او پروردگار عرش بزرگ است.

نکته ها :

در آیه‏ ى قبل، سخن از رأفت ودلسوزى پیامبر بود، در این آیه مى‏ فرماید: مبادا کسى خیال کند که سوز، تلاش و رأفت آن حضرت به مردم به خاطر نیازِ به مردم بوده است، زیرا اگر همه ‏ى مردم از او اعراض کنند، خدا با اوست. همان گونه که اگر همه ‏ى مردم رو به خورشید کنند یا پشت به آن، هیچ اثرى در خورشید ندارد.
امام صادق‏ علیه السلام فرمود: مراد از «عرش عظیم»، «مُلک عظیم» است. [۱۹۵] خدایى که نظام عظیم هستى را حفظ وتدبیر مى‏ کند، انسان کوچکى را نیز مى‏تواند تحت الطاف خویش نگهدارى کند.
امام حسین‏ علیه السلام در دعاى عرفه خطاب به خداوند عرض مى‏کند:
«ماذا وَجَد مَن فَقدک و ماذا فَقَد مَن وجدک؟» هر که تو را ندارد، چه دارد؟ و هر که تو را دارد، چه ندارد؟
۱۹۵) تفسیر نورالثقلین ؛ توحیدصدوق، ص ۳۲۱٫

پیام ها:

۱- رویگردانى مردم از دین، نباید در ایمان و روحیّه‏ ى ما تأثیر گذارد.«فان تولّوا فقل حسبى اللَّه»
۲- کسى که خدا دارد، چه کم دارد؟ «حسبى اللَّه»
۳- توکّل بر خداوند، رمز غلبه بر مشکلات است. « فان تولّوا فقل… علیه توکّلت»
«اَلحَمدُللَّه‏ ربّ‏ العالَمیِن»

حضرت مریم سلام الله علیها خواهر هارونِ معروف – که برادرِ حضرت موسی بود – نیست

نسبت خواهری که میان هارون و حضرت مریم در قرآن آمده است، منظور همان هارون،برادر حضرت موسی نیست زیرا این دو نفر از نظر زمانی با یکدیگر فاصله بسیار زیادی دارند و هارون مدت ها قبل از حضرت مریم می زیسته است.

مریم یک زن یکتاپرست بود از شهر ناصره جلیلی. در انجیل مقدس عهد جدید و قرآن او مادر عیسی معرفی شده است. به روایت مسلمانان دختر عمران، از نسل هارون و از طایفهٔ لاوی بود ولی به روایت مسیحیان وی از لاوی نبود بلکه نسبش به داوود پادشاه می‌رسید و از طایفه یهودا بود.

ایشان یکی از چهار بانویی هستند که به نقل فراوان از جانب رسول مکرم اسلام به پاکی و پاکدامنی شناخته می شوند و به بشارت پیامبر اسلام،از چهارزن برتر بهشتی است که می تواند برای همگان الگو باشند.

جناب هارون علیه السلام نیز از انبیاء الهی و برادر حضرت موسی است. موسى علیه السلام هنگام مناجات در کوه طور از خدا خواسته بود كه هارون را وزیر او قرار دهد. موسی در آن چهل روزی که به میقات رفته بود هارون رادر میان قومش به جانشینی برگزید.

نسبت میان هارون و مریم (علیهماالسلام)
حضرت مریم سلام الله علیها خواهر هارونِ معروف – که برادرِ حضرت موسی بود – نیست زیرا وی برادر نداشت و میان حضرت مریم و هارون ده ها سال فاصله است. البته در قرآن آمده که بنی اسراییل حضرت مریم را با عنوان « یا اخت هارون » خطاب کردند .

اینکه آنها به حضرت مریم گفتند:” خواهر هارون” موجب تفسیرهاى مختلفى در میان مفسران شده است، اما آنچه صحیح تر به نظر می‏رسد این است که هارون مرد پاک و صالحى بود، آن چنان که در میان بنى اسرائیل ضرب المثل شده بود، هر کس را میخواستند به پاکى معرفى کنند میگفتند: او برادر یا خواهر هارون است.

مرحوم طبرسى در مجمع البیان این معنى را در حدیث کوتاهى از پیامبر صل الله علیه و آله نقل کرده است .اما در حدیث دیگرى که در کتاب” سعد السعود” آمده چنین مى‏ خوانیم:

پیامبر صل الله علیه و آله” مغیره” را به نجران (براى دعوت مسیحیان به اسلام) فرستاد، جمعى از مسیحیان به عنوان (خرده‏گیرى بر قرآن) گفتند مگر شما در کتاب خود نمى‏ خوانید” یا أُخْتَ هارُونَ” در حالى که مى‏ دانیم اگر منظور هارون برادر موسى است میان مریم و هارون فاصله زیادى بود؟ مغیره چون نتوانست پاسخى بدهد مطلب را از پیامبر سؤال کرد، پیامبر فرمود: چرا در پاسخ آنها نگفتى که در میان بنى اسرائیل معمول بوده که افراد نیک را به پیامبران و صالحان نسبت مى‏ دادند.

بعضی از دانشمندان نیز گفته اند: مریم را خواهر هارون خطاب کردند. در واقع مریم خواهر هارون نبود، بلکه از خاندانى شریف و پاکیزه بود که هارون برادر موسى علیهم السلام در رأس آن جاى داشت یعنى مریم از خاندان هارون بود و چون هارون به تقوى و پرهیزگارى معروف بود مریم را «اى خواهر هارون» خطاب کردند. در میان عربها رسم است که چون مردى را بخواهند به خاندانى نسبت دهند مى‏گویند «یا اخا فلان». اى برادر فلان.

با این توضیحات مشخص می گردد که خطاب قرآنی- تاریخی حاکی از آن است که این شخصیت مهم در طول تاریخ عاری از هرگونه پلیدی و ناپاکی از زبان قرآن که کلام خداوند است، نشان داده شود.

1- شرح دعاى سحر
شرح دعاي سحر اولين تاليف حضرت امام مي باشد که نگارش آن به سال 1347 ه.ق بر مي گردد ، اين کتاب که به زبان عربي است در تفسير و توضيح دعاي سحر نوشته شده است و امام اشارات متعددي به نظرات استاد خود مرحوم آيت الله شاه آبادي نموده اند . کتاب حاضر پس از اصلاح و مقابله با نسخه هاي موجود ، همراه با توضيحات و فهرست اصطلاحات ، آيات ، روايات و… توسط موسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني موسسه به زيور طبع آراسته و تقديم علاقمندان گرديده است. ( لازم به ذكر است كه اين كتاب توسط آقاي سيد احمد فهري ترجمه شده است كه توسط نهضت زنان مسلمان به چاپ رسيده است )

2- شرح حديث رأس الجالوت

شرح امام خميني (س) بر حديث رأس الجالوت ( احتجاجات حضرت امام رضا (ع) با اصحاب اديان مختلفه و از آنجمله رأس الجالوت از علماي يهود ) كه به سال 1348 هجري قمري تأليف گرديده است

اين حديث در توحيد و نيز عيون اخبارالرضا شيخ صدوق و احتجاج طبرسى و جلد دهم بحارالانوار و جلد دوم مسندالرضا نقل شده است

3- حاشيه امام بر شرح حديث رأس الجالوت

علاوه بر شرح مستقل امام بر حديث مزبور ، آن حضرت تعليقه اي نيز بر شرح مرحوم قاضى سعيد محمدبن محمد مفيد قمى از دانشمندان و عرفاى قرن يازدهم، بر حديث رأس الجالوت نيز نوشته اند

4- التعليقه علي الفوائد الرضويه

اين کتاب تعليقه امام خميني ( س) است بر شرح فلسفي ، عرفاني حديث ( رأس الجالوت ) از قاضي سعيد قمي است.

5- شرح حديث جنود عقل و جهل

کتاب شريف ” شرح حديث جنود عقل و جهل ” کتابي عرفاني - اخلاقي مشتمل بر مباحث ارزشمند عرفان نظري - فلسفه اسلامي- اخلاق ، شرح احاديث ، انسان شناسي ، تفسير همراه با نصايح اخلاقي مي باشد .

6- مصباح الهدايه الي الخلافه و الولايه

اين کتاب يکي از درخشانترين آثار عرفان اسلامي در دوره متاخر است که به قلم حضرت امام خميني (س) به زبان عربي به رشته تحريردر آمده است . آغاز کلام اين رساله ، در بيان مرام حديث معروف و مشهور منسوب به حضرت ختمي مرتبت خطاب به ذات مقدس لايزالي است که عرض مي کند :« نشناختم تو را آنچنان که حق شناختن است ، و نپرستيديم تو را آنچنان که حق پرستيدن است». اين رساله با مقدمه بسيار مفصل و جامع استاد سيد جلال آشتياني ، به چاپ رسيده است .

7- تعليقات علي شرح فصوص الحكم و مصباح الانس

كتاب فصوص الحكم تأليف شيخ اكبر محي الدين عربي از عرفاي نامدار جهان اسلام است كه شروح زيادي بر آن نوشته شده كه شرح قيصري از بهترين شرحها شناخته شده است . امام خميني (س) در سال 1355 هجري قمري تعليقه خود را به زبان عربي بر شرح فصوص الحكم (قيصري ) به اتمام رسانيده است كه خود گوياي تسلط نويسنده بر آراء اساطين عرفان ، نظير شيخ اكبر ، قونوي ، ملاعبد الرزاق كاشاني ، فرغاني ، عراقي و قيصري است . كتاب « مصباح الانس بين المعقول و المشهود » شرحي است از محمدبن حمزه بن محمد فناري بر كتاب « مفتاح الغيب » اثر ابو المعالي محمد بن اسحاق قونوي از شاگردان ممتاز محي الدين عربي است كه در عرفان نظري نوشته شده است . امام خميني (س) آراء و نقد خود را به صورت حاشيه بر بيش از يك سوم كتاب مذكور در سال 1355 هجري قمري نوشته اند . دو حاشيه فوق الذكر ( بر شرح فصوص و مصباح الانس ) تحت نام تعليقات علي شرح فصوص الحكم و مصباح الانس به چاپ رسيده است .

8- شرح چهل حديث (اربعين حديث )

اين كتاب يكي از آثار گرانبهاي اخلاقي و عرفاني امام خميني (س) است كه در سال 1358 هجري قمري به زبان فارسي نوشته شده است . در اين اثر چهل حديث از روايات پيشوايان دين از كتاب شريف كافي ( 34 حديث اول غير از حديث 11 در مسائل اخلاقي و 6 حديث آخر در مسائل اعتقادي ) به وجهي مبسوط و با بياني شيوا و اثرگذار شرح شده اند .

9- سر الصلوه

اين کتاب ، به زبان فارسي و در بيان اسرار معنوي نماز نگاشته شده است . نگارش سرالصلوه در 21 ربيع الثاني1358 ه.ق مطابق با 19 خرداد 1318 ه.ش به انجام رسيده است . چاپ جديد اين کتاب مشتمل بر مقدمه آيت الله جوادي آملي ، وصيتنامه اي اخلاقي از امام خميني (س) خطاب به فرزندشان مرحوم حجت الاسلام والمسلمين حاج سيد احمد خميني ، متن اصلي کتاب سرالصلوه ، فهرستهاي راهنما و تصوير کامل دستخط نسخه اصل کتاب است.

10- آداب نماز (آداب الصلوه)

کتاب آداب نماز ( آداب الصلوه) که نگارش آن در تاريخ شنبه دوم ربيع الثاني 1361 ه.ق ( 30 فروردين 1321 ه. ش ) به پايان رسيده است ، بيان تفصيلي آداب قلبي و اسرار معنوي نماز است . کتاب آداب نماز (آداب الصلوه) داراي يک مقدمه و سه مقاله است که هر مقاله به چند فصل تقسيم شده است .

11- رساله لقاءالله

رساله اي فارسي و موجز از امام خميني (س) در مسائل عرفاني كه همراه با رساله لقاءالله آيه الله حاج ميرزا جواد ملكي تبريزي به چاپ رسيده است .

12- حاشيه بر اسفار

حضرت امام سالها در قم كتاب گرانقدر « اسفار اربعه » تأليف فيلسوف شهير صدر المتألهين را تدريس كرده اند و بر مباحثي از آن حاشيه نوشته اند اميد است آراء فلسفي حضرت امام نيزجهت بهره برداري جامعه اسلامي تنظيم و منتشر شود.

13- كشف الاسرار

كتاب فوق كه اثري است سياسي ، عقيدتي و اجتماعي درسال 1323 هجري شمسي يعني دو سال پس از عزل رضاخان از سلطنت نوشته شده است . در اين اثر امام به شبهات و تبليغات ضد ديني و ضد روحاني جزوه « اسرار هزار ساله » يك وهابي گرا پاسخ گفته و به استناد حقايق تاريخي و ضمن طرح و نقد آراء فلاسفه يونان قديم ، فلاسفه اسلام و فلاسفه معاصر غرب ، بر حقانيت تشيع و نقش سازنده روحانيت اسلام تأكيد ورزيده است . در همين كتاب انديشه حكومت اسلامي و ولايت فقيه در عصر غيبت مطرح شده است و به تفصيل سياستهاي ضد ملي و لائيك رضاخان و همفكران او در ممالك اسلامي ( در آن زمان ) افشا شده اند .

14- انوار الهدايه في التعليقه علي الکفايه 2 جلد

اين اثر گرانسنگ ، حاشيه اي است مبسوط از آثار قلمي حضرت امام خميني (س) که به خط مبارک ايشان بر مباحث عقليه کتاب (کفايه الاصول ) محقق بزرگ ، آيت الله آخوند خراساني تحرير شده است . کتاب (انوار الهدايه) به عنوان يک اثر اصولي نفيس به همراه استخراجها و زندگينامه کوتاه رجال ذکر شده در آن ، و نيز شرح اصطلاحات و فهرستهاي گوناگون ، با روشي تحقيقي و علمي ، در دو جلد به زيور طبع آراسته شده است.

15- بدايع الدرر في قاعده نفي الضرر

رساله اي تحقيقي ، اجتهادي به زبان عربي در بحث « قاعده لاضرر » كه از قواعد مهم فقهي است . امام اين رساله را در جمادي الاولي سال 1368 هجري قمري تأليف نموده است . اين رساله به همراه تعدادي ديگر از رساله هاي اصولي امام در مجموعه اي تحت عنوان « الرسائل » در سال 1385 هجري قمري در قم به چاپ رسيده است.

16- الرسائل العشره

اين کتاب شامل ده رساله عملي به زبان عربي است اين رساله ها عبارتند از : تقيه ، فروع علم اجمالي ، قاعده من ملک ، تداخل الاسباب ، قياس العلل التشريعيه بالتکوينيه ، موضوع علم اصول ، الفجر في الليالي المقمره، العقود و الايقاعات ، الشرط المخالف الکتاب ، قاعده علي اليد .

17- رساله الاستصحاب

مبحث استصحاب يکي از مباحث عمده علم اصول فقه بشمار مي رود ، حضرت امام در دوره درس اصول خود به اين بحث نيز پرداخته اند و اين کتاب حاصل دروس ايشان است که به رشته تحرير درآمده است.

18- رساله في التعادل و التراجيح

حضرت امام اين رساله را در سال 1370 قمري تأليف نموده است . تعادل و تراجيح از مباحث تكميلي علم اصول فقه است كه در آن معيارهاي انتخاب دليل در مقام تعارض ادله بحث ميشود .

19- رساله الاجتهاد و التقليد

اين بحث هم در کتب اصول و هم در فقه مورد توجه است . کتاب حاضر که حاصل دو بار تدريس حضرت امام است از ديد اصولي به اين بحث پرداخته است . نظريه شوؤن و وظايف فقيه و قضاوت غير مجتهدين از مباحث مهم اين کتاب است .

20-مناهج الوصول الي علم الاصول، 2 جلدي

کتاب حاضر اولين مباحث علم اصول است که توسط حضرت امام تاليف شده و براي نخستين بار به همراه توضيحات ، پاورقيها و فهرست آيات ، روايات ، اعلام ، اماکن و… به چاپ رسيده است . حضرت امام مباحث را در يک مقدمه ، به چهارده امر تقسيم نموده و پنج مقصد بيان کرده اند که آخرين مقصد مبحث « مطلق و مقيد » است.

21- رساله في الطلب و الاراده

اثري است اصولي ، فلسفي و عرفاني از امام خميني (س) كه به سال 1371 هجري قمري در همدان به زبان عربي نوشته شده است .

اين رساله با ترجمه فارسي آن در 160 صفحه توسط مركز انتشارات علمي و فرهنگي تهران در سال 1362 به چاپ رسيده است . و متن عربي آن توسط موسسه در سال 1379 چاپ گرديده است .

22-رساله في التقيه

رساله اي فقهي و اجتهادي از امام خميني (س) در مبحث « تقيه » كه به سال 1372 هجري قمري به زبان عربي نوشته شده و در آن ثابت شده است كه فلسفه وجوب تقيه براي حفظ دين است نه محو دين . اين رساله در سال 1385 هجري قمري در قم در مجموعه « الرسائل » به چاپ رسيده است .

23 - رساله في قاعده من ملك

رساله اي است اجتهادي از امام خميني (س) در قاعده فقهي موسوم « قاعده من ملك » كه نويسنده كتاب آثار الحجه ( منتشر شده در سال 1373 هجري قمري ) از آن ياد كرده است .

24 - رساله في تعيين الفجر في الليالي المقمره

رساله اي است فقهي و استدلالي در بيان چگونگي تعيين طلوع فجر در « ليالي مقمره » كه تحت همين نام در سال 1367 هجري شمسي در قم به چاپ رسيده است.

25 - كتاب الطهاره - 4 جلد

اثري است مشتمل بر مباحث مربوط به « طهاره » از ابواب فقه كه به شيوه استدلالي و اجتهادي در چهار مجلد در فاصله سالهاي 1373 تا 1377 هجري قمري به قلم امام خميني(س) به زبان عربي تأليف گرديده و دو جلد آن در سال 1367 هجري قمري در قم و دو جلد ديگر در سال 1389 ه. ق در نجف اشرف - جمعاً در 1202 صفحه - به چاپ رسيده است .

26- تعليقه علي العروه الوثقي

حاشيه امام خميني (س) است بر تمام مسائل كتاب « عروه الوثقي » اثر مشهور آيه الله العظمي سيد محمد كاظم طباطبائي يزدي . اين حاشيه كه در سال 1375 ه . ق تأليف گرديده شامل فتاواي فقهي امام خميني (س) در ابواب مختلف فقه مي باشد كه هم به صورت مستقل و هم به ضميمه عروه الوثقي مكرراً به چاپ رسيده است .

27 - المکاسب المحرمه، 2 جلد

حضرت امام خميني (س) در طول ساليان درس فقه و اصول خود ، بسياري از مباحث فقهي و اصولي را در جمع فضلا و محققين تدريس و طبق برنامه منظمي که داشتند ، مطالب هر درس را پس از تدريس بلافاصله به رشته تحرير در مي آورند ، کتاب مکاسب محرمه يکي از اين مباحث است که قبلا با توضيحات آيه الله مجتبي تهراني به چاپ رسيده بود و اخيراً پس از مقابله با نسخه خطي ، به همراه پاورقي و توضيحات مفصل و فهرست آيات و روايات و… در دو جلد با چاپ نفيس توسط موسسه تنظيم و نشر آثار امام به زيور طبع آراسته گرديده است .

28 - تعليقه علي وسيله النجاه

حاشيه اي است از امام خميني (س) حاوي فتاواي فقهي ايشان كه به صورت حاشيه بر كتاب وسيله النجاه ( رساله عمليه ) آيه الله العظمي سيد ابوالحسن اصفهاني نوشته شده است . اين اثر كه نگارش آن در سال 1372 ق به پايان رسيده است اساس كتاب تحريرالوسيله امام خميني (س) را تشكيل مي دهد .

29 - رساله نجاه العباد

اين رساله اولين رساله عمليه فارسي امام خميني (س) است كه در دوران مرجعيت ايشان جمع آوري شده است اين كتاب بيشتر موارد ترجمه كتاب وسيله النجاه‌مرحوم حاج سيد ابوالحسن اصفهاني و در برخي موارد برگرفته از كتاب عروه الوثقي آيه الله سيد كاظم طباطبائي يزدي است .

30 - حاشيه بر رساله ارث

حاشيه بر رساله ارث مرحوم خراساني از اولين نوشته هاي فقهي فارسي حضرت امام خميني (س) مي باشد که حدود سال 1372 (ه.ق) به رشته تحرير در آمده است . شايد علت حاشيه کردن اين رساله از سوي ايشان ناتمام بودن مبحث ارث در کتاب وسيله النجاه مرحوم آيه الله العظمي حاج سيد ابوالحسن اصفهاني بوده باشد . زيرا اولين نسخه از اين حاشيه به خط حضرت امام در انتهاي نسخه خطي حاشيه بر وسيله النجاه و در ادامه آن به تحرير در آمده است.

31 - تقريرات درس اصول آيه الله العظمي بروجردي

حضرت امام در اين اثر دروس اصول آيه الله بروجردي (ره) را به قلم خويش و به زبان عربي تقرير نموده است . تحقيق و چاپ اين اثر براي نخستين بار از سوي موسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني (س)در دست انجام است .

32 - تحرير الوسيله 2 جلد

كتاب فقهي ، فتوايي و عملي است كه امام خميني (س) آن را به عنوان حاشيه بر وسيله النجاه مرحوم حاج ابوالحسن اصفهاني به زبان عربي آن را در دوران تبعيد در تركيه نوشته اند . اين كتاب براي نخستين بار در دو مجلد - 1309 صفحه - در نجف اشرف به چاپ رسيد و از آن پس در نجف ، بيروت و ايران بارها تجديد چاپ شده است .

33- ترجمه تحرير الوسيله 4 جلد

كتاب تحرير الوسيله حضرت امام (س) تاكنون چند ترجمه از آن منتشر شده است . كتاب حاضر توسط حجه الاسلام سيد محمد باقر موسوي همداني مترجم تفسير الميزان ترجمه شده است .

34 - ترجمه تحرير الوسيله 4 جلد

يكي از ترجمه هاي كتاب تحرير الوسيله امام خميني (س) كه به پيشنهاد جامعه مدرسين حوزه علميه قم توسط حجج الاسلام قاضي زاده و اسلامي در 4 مجلد به چاپ رسيده است .

35 - كتاب البيع - 5 جلد

اثري است گرانبها از امام خميني (س) ( در فقه استدلالي در ابواب مختلف مربوط به بيع و تجارت ، كه در فاصله سالهاي 1380 تا 1396 هجري قمري عمدتاً در نجف اشرف نوشته شده است و نخستين چاپ آن نيز در نجف انجام يافته است ( 5 جلد ، جمعاً 2371 صفحه )

36 - حكومت اسلامي يا ولايت فقيه

کتاب« ولايت فقيه» مجموعه سيزده جلسه تدريس است که حضرت امام خميني (س) در فاصله سيزدهم ذيعقده 1389 ه.ق تا دوم ذيحجه الحرام 1389 ه.ق مطابق با اول بهمن ماه تا بيستم بهمن ماه 1348 ه.ش در ايام اقامت در نجف اشرف ايراد فرموده اند . اين سخنرانيها در همان ايام به صورتهاي مختلف ، گاهي کامل و گاه به صورت يک يا چند درس تکثير و منتشر شده است . فهرست آيات ، روايات ، اعلام کتابها ، اصطلاحات فقهي و حقوقي نيز به کتاب اضافه شده است.

37 - كتاب الخلل في الصلوه

اثري است حاوي آراء اجتهادي و استدلالي امام خميني (س) به زبان عربي در مبحث مربوط به احكام فقهي خلل نماز ، كه در آخرين سالهاي اقامت امام در نجف اشرف نوشته شده است .

38 - جهاد اكبر يا مبارزه با نفس

متن پياده شده درسهاي امام خميني (س)در باره اهميت و لزوم تهذيب نفس مي باشد كه در نجف اشرف ايراد شده است . اين رساله كه در عين اختصار نكات اخلاقي و تربيتي و سياسي فراواني را مشتمل است قبلاً به صورت ضميمه كتاب ولايت فقيه بارها چاپ شده است . چاپ جديد اين كتاب همراه با مقدمه و توضيحات از سوي موسسه منتشر گرديده است .

39 - رساله توضيح المسائل

در سالهاي اخير به دليل مراجعات متعدد از سوي مقلدين و کمبود رساله عمليه ، موسسه تنظيم و نشرآثار امام خميني (س) که متولي انتشار آثار امام مي باشد به ناشران مختلف اجازه چاپ و انتشار اين اثر مهم را داده است . اکنون با توجه به اينکه در رساله « توضيح المسائل » تصحيح شده نيز اغلاط چاپي مختلفي مشاهده مي شود و اين اغلاط در چاپ هاي ناشرين ديگر رو به فزوني دارد ، اين موسسه بر آن شد تا ضمن بررسي رساله هاي موجود ، متن صحيحي را در اختيار علاقمندان قرار دهد .

40 - مناسک حج، احکام مطابق با فتاواي حضرت امام خميني(ره)

اين اثر ، حاوي فتاوي امام خميني (س) درباره اعمال و مناسک حج است ، به ضميمه ترجمه مسائل حج از تحرير الوسيله و 550 استفتا پيرامون اعمال حج که در دو باب با عناوين (اعمال عمره تمتع) و (اعمال حج تمتع) بوده و هر باب به هفت فصل تقسيم شده است .

41 - تفسير سوره حمد

تفسير امام بر فاتحه الکتاب مشحون از نکات دقيق لطايف عرفاني است که اين اثر را در جايگاهي برتر و بالاتر از ديگر آثار قرار مي دهد . اين اثر در چهار بخش با عناوين ، تفسير سوره حمد از کتاب (سر الصلوه ) تفسير حمد از کتاب ( اداب الصلوه) دروس تفسير سوره حمد و اشارات تفسيري درباره سوره حمد از ساير آثار امام (س) ، تنظيم و در اختيار علاقمندان قرار گرفته است .

42 - استفتائات 3 جلد

مجموعه اي از فتاواي امام خميني در پاسخ به سئوالات شرعي مردم در ابواب مختلف فقه و بخصوص در مسائل مستحدثه است كه تاكنون سه مجلد آن از سوي انتشارات جامعه مدرسين حوزه علميه قم به چاپ رسيده است .

43 - ديوان شعر امام

ديوان امام ، مجموعه اي از غزليات ، رباعيات ، قصايد ، مسمطها و دو بيتيهاي عرفاني به جا مانده از سروده هاي قديم و اخير حضرت امام خميني (س) است . در مقدمه ديوان آمده است : (حضرت امام هرگز سر شعر و شاعري نداشت و خود را به اين پيشه سرگرم نساخته بود . بلکه ، شرح درد مهجوري را در قالب الفاظ و کلمات موزون بيان نموده است).

44 - سبوي عشق

سبوي عشق ، نخستين اثر منظوم از حضرت امام که به زيور طبع آراسته شده است . مرحوم حجت الاسلام والمسلمين حاج سيد احمد خميني در يادداشتي در آغاز اين دفتر آورده است : اماما ، اکنون که در غم هجرانت مي سوزم ، غزلهايي از مجموعه اشعارات را که به اصرار همسرم ، فاطمه طباطبايي در سالهاي اخير سروده اي ، به شيفتگان زلال کوثر هدايت و عرفانت تقديم مي نمايم

45 - ره عشق

صحيفه اي است اخلاقي و تربيتي از امام خميني (س)خطاب به خانم فاطمه طباطبايي ، همسر مرحوم حاج احمد آقا با مفاهيمي بلند و معنوي ، با اين اميد که رهروان راه پاک آن پير روشن ضمير را بهره کافي نصيب گردد. در اين اثر ، متن نامه حضرت امام ، خوشنويسي شده و تصوير دستخط مبارک نيز زينت بخش آن است . در پايان کتاب فهرست توضيحات و تعبيرات و اصطلاحات آورده شده است.

46 - باده عشق

باده عشق ، حاوي بخشي از غزليات و رباعيات حضرت امام خميني (س) و نامه اي عرفاني از آن بزرگوار به خانم فاطمه طباطبائي ( همسر گرامي مرحوم حجت الاسلام و المسلمين حاج سيد احمد خميني ) است . در اين کتاب امام خميني (س) توصيه هاي بسيار مفيدي در جهت کسب علم ، تهذيب نفس و اخلاص در عمل بيان فرموده اند . کتاب باده عشق ، داراي مقدمه اي به قلم خانم فاطمه طباطبايي مي باشد .

47 - نقطه عطف

نقطه عطف حکايتي است از صلابت و ايستادگي در مسير عبوديت ، و بيدارباشي است از امام خميني(س) به يادگار ارجمندش ، مرحوم حجت الاسلام و المسلمين حاج سيد احمد خميني ، که جاودانه زيستن را به او و تمامي فرزندان معنويش آموخته است . درج اين صحيفه اخلاقي و ماندگار به همراه ترجيع بندي بلند و تعداد ديگري از رباعيات عرفاني امام در کتاب ” نقطه عطف ” مجموعه اي دلنشين و غني را فراهم ساخته است .

48 - محرم راز

اين کتاب شامل تعدادي از غزليات و رباعيات عرفاني حضرت امام خميني (س) است به ضميمه نامه اي از آن حضرت که در تاريخ 26 ربيع الثاني 1408 هجري قمري (28 آذرماه 1366 شمسي ) به يادگار گراميشان مرحوم حجت الاسلام و المسلمين حاج سيد احمد خميني نگاشته اند .

49 - مقام رهبري در فقه اسلامي با استفاده از كتاب البيع امام خميني (ره)

اين كتاب شامل 3 بخش : بخش اول لزوم بقاي ولايت و رهبري ، بخش دوم شايسته ترين فرد براي رهبري ، بخش سوم ويژگيهاي رهبري كه از كتاب البيع حضرت امام خميني (س) استخراج و توسط آقاي بي آزار شيرازي ترجمه و توضيح داده شده است .

50 - مسائل امر به معروف و نهي از منكر از تحرير الوسيله امام خميني (ره)

اين كتاب از كتاب تحرير الوسيله امام خميني (س) بخش امر به معروف و نهي از منكر استخراج و ترجمه گرديده است كه شامل مسائل فقهي در مورد همين موضوع مي باشد .

51 - مسئله قضاوت از كتاب تحرير الوسيله امام خميني (ره)

اين كتاب بخشي از كتاب تحرير الوسيله امام خميني (س) در موضوع مسئله قضاوت كه توسط آقاي محمد امين استخراج و ترجمه شده است ( مسائل فقهي مربوط به قضاوت )

52 - جهاد نفس از كتاب اربعين حديث امام خميني

اين كتاب كه حديث اول چهل حديث امام مي باشد توسط آقاي سيد احمد فهري تنظيم و توضيحات لازم بيان شده است .كه شامل متن حديث و شرح حديث مي باشد .

53 - رابطه نيت و اخلاص از كتاب اربعين حديث

اين مجموعه شرحي پيرامون حديث بيستم اربعين امام خميني (س) است كه راجع به پيوند و رابطه بين نيت و اخلاص سخن مي گويد . اين كتاب به عنوان محور درس علم الحديث در جنب مباحث تدريس خارج فقه و اصول مورد مباحثه قرار گرفته . شامل متن حديث بيستم اربعين ، شرح حديث ، ارتباط موت و نفس ، اهميت و تاثير نيت و….

54 - صحيفه امام « مجموعه آثار امام خميني (س) » 22 جلد

مجموعه گرانبهاي ( بيانات ، پيام ها ، مصاحبه ها ، احکام ، اجازات شرعي و نامه ها ) که هدايتبخش همه علاقمندان راه حق و حقيقت است در 22 مجلد تقديم عاشقان امام خميني مي گردد . کاملترين و جامعترين اثري است که در رابطه با امام خميني (س) به چاپ رسيده است و ويژگيهاي آن در مقدمه جلد يکم بتفصيل توسط آقاي حميد انصاري تشريح گرديده است . و جلد 22 آن نمايه كتاب مي باشد .

55 - صحيفه نور

مجموعه گرانبهاي بيانات ، پيام ها ، مصاحبه ها ، احکام ، اجازات شرعي و نامه ها که هدايتبخش همه علاقمندان راه حق و حقيقت است در 22 مجلد تقديم عاشقان امام خميني مي گردد . مجموعه بيانات، پيامها و … امام از قبل 15 خرداد سال 42 تا پايان

نقش اجتماعی زنان

زنان در همه جوامع بخصوص جوامع اسلامی نقش اساسی را ایفا می کنند و حتی در هنگام اشتغال به کارهای منزل هم مشغول نقش آفرینی در جامعه هستند چرا که تربیت فرزندان که آینده سازان جامعه اند را برعهده دارد. پس نقش زنان در ساخت جامعه همانند نقش مردان غیر قابل انکار است.

امام خمینی(ره) می فرماید: زنان نقش حساسی در بنای جامعه اسلامی دارند اسلام مقام زن را تاحدی ارتقاء می دهدکه او بتواند مقام انسانی خود را در جامعه بازیابد و از حد شی بودن بیرون بیاید

زن حق ندارد خود را در یک جامعه اسلامی از مقامی پایین تر از آنچه هست تنزل دهد و نه مرد حق دارد که چنین اندیشه ای نسبت به زن داشته باشد. اسلام با هر چیزی که انسان را از انسانیت خود دور کند و او را به حد حیوانیت برساند مخالف است و با آن مبارزه می کند مثل شرابخواری.

کشورهای غربی که در آنها اسلام دخالت ندارد از زن به عنوان یک ابزار استفاده می کنند وبه عنوان آلت دست مردان به کار برده می شوند که از آن جمله می توان به حضور زنان در کاباره ها و مجالس و محافل لهو و لعب اشاره نمود.

آنان به زنان پول می دهند و یکسری آموزش های جنسی به آنها می دهند تا در مکان های خاصی حیثیت وجودی خود را در اختیار مردان بوالهوس قرارداده و در معرض نمایش بگذارند و چه بسا آمار جرم و جنایت و کودکان بی خانواده نیز در این کشورها بالا می رود.

نقش زنان در سیاست

زن با حفظ مقام و منزلت خود در همه قشرهای اجتماع می تواند فعالیت کند.حق رأی دادن ورأی گرفتن دارد.در طول تاریخ انقلاب اسلامی ،در طی 8سال دفاع مقدس زنان نقش مهمی را ایفا کردند،ونام شهدای به جا مانده نظیر (شهیده پروین حاجی شاه که در رمان نخل های بی سر اثر قاسمعلی فراست،به شهادت او پرداخته) و شهدای دیگر همیشه در ذهن ها جاودانه است.

در صدر اسلام هم زنان همراه مردان در جنگ ها حضور داشتند از جمله واقعه عاشورا و حضور شجاعانه و باصلابت ام ابیها حضرت زینب کبری (س) و ایراد خطبه های ایشان در روز عاشورا مقابل دشمنان اسلام برای حفظ اسلام و دفاع از خون ریخته امام حسین(ع) رامی توان برشمرد.

امام خمینی(ره) می فرماید:(همه ملت ایران چه زنان و چه مردان باید این خرابه ای را که برای ما گذاشته اند بسازند،ایران با دست تنها مردساخته نمی شود،مرد و زن باید باهم این خرابه را بسازند.
زنان نیز به گفته امام (ره)به اندازه مردان حق دخالت در سیاست و دخالت در سرنوشت خود و کشور را دارند،حق رأی دارند و حتی می توانند در شغل های سیاسی فعالیت کنند.دخالت در سیاست تنها کار مردان نیست،بلکه زنان هم به اندازه مردان در سیاست مسئولیت دارند و باید دخیل باشند،البته با حفظ شئون .

سخن امام خمینی (ره) در جامعه امروزی نمود پیدا کرده به حضور زنان در جایگاههای مختلف و نقش آفرینی آنان در پست های کلیدی همانند وزیر اسبق بهداشت خانم وحیده دستجردی و زحمات بی شائبه ایشان در طول خدمتشان به مردم و انقلاب اسلامی اشاره نمود.

دین اسلام به زنان این جرأت وشجاعت را عطا کرده تا خود را در جامعه ای که هیچ جایگاهی نداشتند و مدام از سوی بوالهوسان مورد حجمه وبی حرمتی و حقارت قرار می گرفتند بتوانند تواناییها و استعدادهای خودرا بازیابی کنندوآن را به مرثه ظهور برسانند.این امر نه تنها آسیبی به جامعه اسلامی نرسانده بلکه به بالندگی و پیشرفت جامعه ی امروزی نیز منجر شده است.

به گفته امام خمینی(ره)؛امروزه باید خانم ها به وظایف اجتماعی و دینی خودشان عمل کنند و عفت عمومی را حفظ بکنند و روی آن عفت عمومی کارهای اجتماعی و سیاسی را انجام بدهند.(تبیان ،جلد8)

در جای دیگر می فرماید:همراهی و مشارکت فعالانه زنان در نهضت پیروزی ،اسلام را بیمه کرد.(صحیفه نور،جلد5)

حقوق زن در اسلام و غرب

مقلدین غربی بر این باورند که اسلام فقط برای مردان است وزنان مسلمان را تمام عیار نمی داند چون اگر این طور بود تعدد زوجات نبود،حق طلاق و حق سرپرستی خانواده را به مرد نمی داد،ارث زن از مرد کمتر نبود، به نام مهریه برای زن قیمت قائل نمی شدند ، به زن استقلال اقتصادی واجتماعی می دادند و او را جیره خوار و نفقه بگیر مرد قرار نمی دادند.پس اسلام برای مردان امتیاز وحقوقی قائل شده واصل مساوات را رعایت نکرده است.

استاد مطهری در پاسخ به این عده گفته اند:لازمه اشتراک زن و مرد در حیثیت انسانی داشتن حقوقی مساوی است و هیچ ترجیح حقوقی نباید در کار باشد ولی لازمه تساوی حقوق تشابه حقوق نیست،تساوی جدا از تشابه است.منظور استاد این است که زنان ومردان بنابر نیازهایشان حق وحقوقی مساوی دارند ولی نه مشابه .به عنوان مثال پدری که ثروت خودرا دربین هر یک از اولاد دختر و پسرش تقسیم می کند بنا بر نیازهایشان و توانایی هایی که از آنان شناخته ارث را به آنها تقسیم می کند حقوق آنان مساوی است ولی مشابه نیست.

اسلام حقوقی مشابه برای مرد و زن قائل نشده ولی هرگز اولویتی برای مردان نسبت به زنان قرار نداده. واین به دلیل تفاوتهایی است که بین مردان وزنان وجود دارد وهمین تفاوتهاست که مرد و زن را در کنار یکدیگر به عنوان همسر قرار داده است.

ولی در غرب این تفاوتهای غریزی در زن و مرد نادیده انگاشته شده و مرد و زن قوانین و وضع مشابهی دارند، به عنوان مثال کارهایی که از عهده زن خارج است بنا بر تواناییهایش، در غرب چون به ظاهر تساوی رعایت می شود زن ملزم به انجام آن است همانند مرد.

در واقع کلمه تساوی حقوق یک مارک تقلبی است از سوی مقلدان غربی(مقام زن ،استاد شهید مرتضی مطهری)

تفاوتهای زن و مرد

حال می پردازیم به تفاوتهایی که موجب شده زن و مرد از لحاظ حقوقی نامتشابه باشند.

مخالفان اسلام بر این باورند که با توجه به این تفاوتها زن ناقص ومرد کامل است و بعضی از غربیان نیز اخیراً میخواهند ثابت کنند که مرد موجود ناقص الخلقه وزن موجودی برتر است همانند فمینیست ها: (اینان گروهی از زنان را تشکیل می دهند که به ظاهر فکر میکنند که می توانند با انجام کارهایی مخالف با عرف وجامعه وبیان نظریه هایی در مخالفت با مردان حقوق از دست رفته زنان را احیا کنند )در حالی که این تفاوتها به هیچ وجه موجب برتری یا پستی هر یک بر دیگری نیست.گفته شد که این تفاوتها فقط برای استحکام خانوادگی و تناسب بهتر آنها با همدیگر است.

این تفاوتها از سه لحاظ آشکارتر است: از لحاظ جسمانی ؛صرف نظر از استثناعات ؛مرد درشت اندام تر ،بلند قدتر و خشن تر از زن است .صدای زن نازکتر،و رشد بدنی و ضربان قلبش سریعتر و مقاومت وی در مقابل بیماری بیشتر از مرد است.زن زودتر به بلوغ می رسد ،زودتر هم از نظر تولید مثل از کار می افتد،مغز متوسط مرد بزرگتر از مغز متوسط زن است.

از لحاظ روانی؛مرد میل به ورزش دارد و شکار و کارهایی پرتحرک ،احساساتش مبارزه جویانه و متجاوزانه است، زن از توسل به خشونت پرهیز می کند. لذا خود کشی در مردان بیشتر و خشن تر است ، احساسات زن از مرد جوشانتر و سریع الهیجان تر و بی ثبات تر ، محتاط تر ، ترسو تر ، تشریفاتی تر بوده و به آرایش علاقه ببشتری دارد.

احساس مادرانه اش از همان کودکی نمودار می شود و لذا اهمیت کانون خانوادگی برای زن بیشتر است .

از لحاظ احساسات نسبت به یکدیگر : مرد خواستار تصاحب شخص زن و زن خواستار دل مرد و تسلط بر قلب اوست ، زن بیشتر از مرد قادر است بر شهوات خود مسلط شود، شهوت مرد ابتدایی و تهاجمی و شهوت زن انفعالی و تحریکی است. تاریخ روابط زن و مرد را فقط از نظر حس استخدام و اصل تنازع بقا تفسیر می کند ولی قرآن کریم این پیوند را بالا تر از شهوت و از آن به نام مودت و رحمت یاد می کند« و من آیاته ان خلق لکم من انفسکم ازواجا لتسکنو الیها و جعل بینکم موده و رحمه ».

مسلماً قبل از اسلام درمیان بعضی ملل حجاب وجود داشته مثلا در بین اعراب حجاب بوده حتی پوشش آنها طوری بوده که جنسیت زنان قابل تشخیص نبوده و چون زنان اعراب اندامی درشت هیکل و همانند مردان بلند قامت بودند وبا داشتن پوششی سرتاسری و پوشیه همانند مردان اصلا قابل تشخیص نبودند چه بسا در قوم یهود و ایران باستان نیز حجابی بسیار سخت تر و مشکل تر از حجاب اسلامی وجود داشته حتی قرآن کریم نیز درباره حجاب در سوره نور آیه 31 اشاره به جلباب به معنی پوششی که سر و سینه ها را در بر می گیرد بیان شده است. تنوع حجاب و پوشش و چگونگی آن تا رسیدن آن به چادر امروزی به قدری زیاد بوده که بحث در مورد آن در این مقاله نمی گنجد.

در خاتمه مسئله حجاب می پردازیم به علل پیدایش حجاب از نظر غربی ها و علت اساسی حجاب اسلامی که از نظر فقها موجه ترین علت به شمار می رود:

1) رهبانیت و ریاضت ( ریشه فلسفی )

عده ای حجاب را ریشه ریاضت و رهبانیت دانسته اند می خواهند اینطور جلوه دهند که چون زن بزرگترین موضوع خوش گذرانی و لذت جویی است زهد و ریاضت موجب شده عده ای برای زن حجاب قرار داده تا از تحریکات جذاب زن جلوگیری کنند ولی بالعکس اسلام مخالف شدید رهبانیت و ترک لذائذ دنیا است . بنابر این نمی توان آن را علت حجاب دانست آیات قرآن دال بر این مدعاست که حتی پیامبر اکرم (ص) سفارش به بهره گیری از نعمات دنیا نموده ، پس این ادعا را رد کرده است.

2) عدم امنیت زنان (ریشه اجتماعی )

در جوامع قدیم مردم نسبت به مال و ناموس در امان نبوده و زنان در دوره های مختلف تاریخ از ناامنی رنج می بردند به همین دلیل پوشش سخت و اختفا برگزیده بودند. ولی عدم امنیت نیز دلیل بر وجود حجاب نبوده و نیست چون ناامنی نیز در این دوره غیر قابل انکار است.

3) استثمار زن( ریشه اقتصادی)

عده ای نیز علت طرح حجاب را میل مردان به کنترل اقتصادی زنان و خانواده می دانند که بر این پایه زن مستاجر مرد و یا برده او بوده . اگر چه در بعضی مواقع حقوق زن توسط مرد پایمال شده لکن در اکثر مواقع به دلیل وجود پیوند عاطفی در بین آنها مانع استثمار زن شده و این امر نیز در اسلام کاملا محکوم و ترد شده.

4) حسادت مرد(ریشه اخلاقی)

عده ای دیگر بر این باورند پوششی که مرد برای زن ایجاد می کند ناشی از حسادت او به سایر مردان در کامجویی از همسر اوست. به نظر ایشان اگر چه دین با خود خواهی مردان مبارزه کرده اما مرد نیز بر آن صحه گذاشته و آن را غیرت نامیده در جواب این عده باید گفت که حسادت و غیرت دو صفت جدا از همند حسادت ریشه خود خواهی و غیرت یک حس اجتماعی است ، غیرت نوعی پاسبانی است برای تحکیم نظام خانواده در مرد .

اما علت حجاب اسلامی نیز بازهم منحصر به این صفت نیست.

5) عادت زنانگی

عده ای معتقدند وجود عادت زنانه در بین زنان و حجب و حیای آنها و منع آنها در این مدت از نزدیکی با همسر ، به خصوص در بین یهودیان و زرتشتیان ، که زنان را در این دوره موجود پلید می شمردند باعث به وجود آمدن حجاب شده ، که اسلام علی رغم مخالفت با این افکار در مورد عادت ماهانگی زنان این را نیز علت حجاب نمی داند .

6) بالا بودن ارزش

مخالفین پوشش توجیهاتی برای حجاب به کار برده اند که به گفته آلفرد هیچکاک تفاوت زن شرقی و زن غربی در پوشیدگی زن شرقی است که موجب افزایش جذابیت او شده ولی اسلام و فقها برای پوشش زن فلسفه خاصی قایل است، که از نظر عقلی آنرا موجه و از نظر تحلیلی مبنای حجاب در اسلام است. (مقام زن، استاد شهید مرتضی مطهری)

واژه حجاب در قرآن و در آیه 54 سوره احزاب به کار رفته که می فرماید:(اگر از آن زنان، متاع و کالای مورد نیازی مطالبه می کنید از پشت پرده از آنها بخواهید .) این آیه را آیه حجاب نامیده اند. البته این آیه فقط مربوط به زنان پیامبر (ص) است که اسلام به علت بعضی جهات سیاسی و اجتماعی ، عنایت خاصی به خانه نشینی آنها داشته.

در صورتی که با توجه به قرآن و تاریخ اسلام و نظر فقها، هدف واقعی از حجاب در اسلام فقط پوشاندن بدن زن از تماس با نامحرمان و ممانعت از جلوه گری و خود نمایی اوست نه پرده نشین کردن او.