سرمه اندیشه

یکی دیگر از مصدایق ادب به ساحت مقدس امام زمان(عج الله) احترام و توجه لازم به زمان ها و مکان هایی است که به امام زمان (عج الله) منسوب و مرتبط است. ما بسیاری از اسرار زمان ها و مکان ها را نمی دانیم. آن ها که اهل هستند می دانند زمان ها یا مکان های خاص در حالات انسان چه تأثیری می گذارند. همهٔ ساعت ها و وقت ها به نظر ما شبیه هم است٬ ولی چرا پیامبر(ص) می فرماید: در روز جمعه یک وقتی است که هیچ مسلمانی در آن وقت خیری از خدا نمی خواهد٬‌مگر این که مستجاب می شود و خداوند به او می دهد. حضرت زهرا(س) سؤال کردند آن وقت چه زمانی است؟ رسول خدا(ص) فرمودند:نزدیک غروب آفتاب که نیمی از قرص خورشید در افق پنهان شود. پیش از غروب کامل خورشید در عصر جمعه٬ زمان اندکی است٬ ولی آن قدر اهمیت دارد که حضرت زهرا(س) در عصر روز جمعه خادم خودشان را می فرستادند روی بلندی تا وقتی خورشید دارد در افق پایین می رود و پنهان می شود را به ایشان خبر دهد. فرزندان حضرت یعقوب که مرتکب ظلم به حضرت یوسف و پدرشان یعقوب شدند٬ وقتی متنبه شدند و عذرخواهی کردند به پدرشان گفتند:« یا أَبانَا اسْتَغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا إِنَّا کُنَّا خاطئِین؛ گفتند: پدر٬ از خدا آمرزش گناهان ما را بخواه٬ که ما خطاکاران بودیم.» پدرشان یعقوب فرمود:« سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَکُمْ رَبِّی؛ به زودی برایتان از خدا طلب مغفرت می کنم.» امام صادق(ع) فرمود:« اَخَّرَها اِلَی السَّحَرِ لَیْلَةَ الْجُمُعَةِ؛ دعایش را برای سحر شب جمعه انداخت.» صقربن ابی دلف می گوید: خدمت امام هادی(ع) رسیدم. از حضرت سؤال کردم: از جد بزرگوارتان پیامبر اکرم(ص) حدیثی روایت کرده اند که معنایش را نمی دانم. حضرت فرمودند: آن حدیث چیست؟ گفتم: از رسول خدا(ص) چنین روایت شده است:« لَا تُعَادُوا الْأَیّامَ فَتُعَادِیَکُم؛ با ایام دشمنی نکنید که آن ها هم با شما دشمنی می کنند و خصم شما می شوند.» معنای این روایت چیست؟ امام هادی(ع) فرمودند:« الأیامُ نَحْنُ ما قامَتِ السَّماواتُ وَ الأَرْضُ؛ ایام ما هستیم٬ مادامی که آسمان و زمین برپاست.» بعد فرمودند: شنبه٬ اسم پیامبر(ص) است. یک شنبه٬‌حضرت امیر(ع) است. دوشنبه٬ امام حسن (ع) و امام حسین(ع) است. سه شنبه امام سجاد(ع) و امام باقر(ع) و امام صادق(ع) است. چهارشنبه عبارت است: از امام کاظم(ع) و امام رضا(ع) و امام جواد(ع) و من . پنج شنبه فرزندم حسن(ع) و روز جمعه فرزندِ فرزندم.« إِلَیْهِ تَجْتَمِعُ عِصابَةُ الْحَقِّ وَ هُوَ الّذی یَمْلَأُها قِسْطاً وَعَدْلاً کما مُلِئَتْ ظُلْماً وَ جَوْراً؛ گروه حق اطراف او گرد می آیند و او کسی است که زمین را پر از قسط عدل می کند٬ همچنان که از ظلم و جور پر شده باشد.» بعد فرمودند:« وَهَذا مَعْنَی الأَیّامِ فَلا تُعادُوهُمْ فِی الدُّنیا فَیُعادُوکُمْ فِی الْآخِرَةِ؛ این است معانی ایّام. پس با آن ها در دنیا دشمنی نکنید که در آخرت با شما دشمنی کنند.» یعنی اگر از آنان روی بگردانند و دشمنی کنید٬ در روز قیامت خصم شما باشند و از شما دستگیری نکنند. در قرآن دو جا به طور سربسته اشاره به نُحوست برخی ایام کرده است. یکی در سورهٔ قمر و دیگری در سورهٔ فصلت. هر دو هم مربوط به عذاب قوم عاد است.« فَأَرْسَلْنا عَلَيْهِمْ ريحاً صَرْصَراً في‏ أَيَّامٍ نَحِساتٍ لِنُذيقَهُمْ عَذابَ الْخِزْيِ فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ لَعَذابُ الْآخِرَةِ أَخْزى‏ وَ هُمْ لا يُنْصَرُونَ؛ سرانجام تند بادی شدید و هول انگیز و سرد و سخت در روزهایی شوم و پر غبار بر آن ها فرستادیم تا عذاب خوار کننده را در زندگی دنیا به آن ها بچشانیم٬ و عذاب آخرت از آن هم خوار کننده تر است٬ و از هیچ طرف یاری نمی شوند.» « إِنَّا أَرْسَلْنا عَلَيْهِمْ ريحاً صَرْصَراً في‏ يَوْمِ نَحْسٍ مُسْتَمِرٍّ؛ ما تند باد وحشتناک و سردی را در یک روز شوم مستمر بر آنان فرستادیم.» در این آیات روشن نشده است که نحس بودن واقعا مربوط به ذات زمان و خود شب و روز است که مثلا خود فلان قطعهٔ زمانی خود به خود نحس است٬ یا این نُحوست مربوط به حادثه ای است که در آن زمان اتفاق افتاده است. آن چه از روایات به دست می آید این است که نُحوست روزها به خاطر اتفاقاتی است که در آن روز افتاده است. مثلا ماه صفر نحس است٬ چون رحلت پیامبر در آن بوده است. کسی از حضرت امیر(ع) پرسید: چرا دربارهٔ چهارشنبهٔ آخر ماه فال بد می زنند و سنگین است؟ فرمودند: چون در این روز قابیل برادرش هابیل را کشت و خداوند در این روز طوفان عذاب بر قوم عاد فرستاد. دربارهٔ روز عاشورا نیز آمده است که بنی امیه آن را مبارک قرار داده بودند و عید و جشن می گرفتند و اهل بیت(ع) شدیداً با این پدیده برخورد می کردند و می فرمودند: روز عاشورا٬ روز مصیبت است و در آن روز کار و کاسبی برکت ندارد و آذوقه ای در آن روز ذخیره نکنید. البته از برخی روایات هم بر می آید که اگر هم برخی اوضاع فلکی به گونه ای باشد که روزها و ساعت هایی واقعا خودشان یک شومی و نحسی داشته باشند٬ با صدقه و توکل و توسل٬ یا خواندن آیة الکرسی٬ یا معوذتین و برخی دیگر دعاها و آیات برطرف می گردد. این طور نیست که این نُحوست بر قدرت خدا غالب باشد و از تحت امر الهی خارج شده باشد. امام صادق(ع) دربارهٔ فال بد زدن فرمودند:« الطَّیَرَةُ عَلی ما تَجْعَلُها إِنْ هَوَّنْتَهَا تَهَوَّنَتْ وَ إِنْ شَدَّدْتَهَا تَشَدَّدَتْ وَ إِنْ لَمْ تَجْعَلْهَا شَیْئاً لَمْ تَکُنْ شَیْئا؛ فال بد زدن بر طبق همان چیزی است که در پیش خود فال بد زده ای. اگر آسان بگیری٬ آسان می گذرد. اگر سخت بگیری ٬ سخت می گذرد. واگر چیزی به دل نگیری ٬ چیزی در میان نخواهد بود.»در یکی از جنگ هایی که حضرت امیر(ع) با لشکرش آماده حرکت بودند. شخصی که دچار این وسواس ها بود و امور فلکی را رصد می کرد و بر اساس آن پیشگویی می نمود٬ خدمت حضرت آمد و گفت: اوضاع کواکب نشان می دهد که برای رفتن به جنگ وقت مناسبی نیست. و شما دچار شکست می شوید. حضرت فرمودند: این حرف ها را کنار بگذار . بعد رو به سربازانش فرمود:« سیرُوا عَلی اسْمِ اللهِ؛ رفتند و اتفاقا پیروزی چشمگیری هم نصیببشان شد. یکی از یاران امام صادق(ع) از حضرت پرسید: آیا در هیچ روزی از روزهای مکروه ٬ مثل چهارشنبه و غیر آن سفر کردن مناسب است؟ حضرت فرمودند:« افْتَتِحْ سَفَرَکَ بِالصَّدَقَةِ وَ اقْرَأْ آیَةَ الْکُرْسِی اِذا بَدَالَکَ؛ سفرت را با صدقه شروع کن و هنگام حرکت آیة الکرسی بخوان و هر کجا می خواهی بروی برو.» یکی از اصحاب امام هادی(ع) به نام حسن بن مسعود٬ خدمت حضرت آمد. در مسیر٬ انگشت او مجروح شد . سواری هم از کنارش گذشت و به شانه اش خورد و صدمه دید و لباسش هم به جایی گیر کرد و پاره شد. او گفت: خدایا٬ مرا از شر این روز حفظ کن ٬ چه روز شومی! وقتی خدمت امام هادی(ع) رسید٬ حضرت فرمودند:« یَا حَسَنُ هَذَا وَ أَنْتَ تَغْشَانَا؛ تو با ما ارتباط داری و از این حرف ها می زنی؟» « تَرْمِی بِذَنْبِکَ مَنْ لَا ذَنْبَ لَه؛ گناهت را بر گردن چیزی می اندازی که گناهی ندارد؟» روز چه گناهی کرده؟ آن مرد می گوید: فهمیدم اشتباه کردم و استغفار کردم. حضرت فرمودند:« مَا ذَنْبُ الْأَیَّامِ حَتَّی صِرْتُمْ تَتَشَأَّمُونَ بِهَا إِذَا جُوزِیتُمْ بِأَعْمَالِکُم فیهَا؛ وقتی چوب اعمالتان را در این روزها می خورید٬ روزها چه گناهی دارد که آن ها را شوم می شمرید.» بعد فرمود:« فَلَا تَعُدْ وَ لَا تَجْعَلْ لِلْأَیَّامِ صُنْعاً حُکْمِ الله؛ دیگر تکرار نکن و برای حکم خدا و مقدرات او تأثیری و قدرتی قرار نده.» به هر حال اسرار وقت و زمان و تأثیرات مثبت و منفی آن جای انکار نیست بعضی از بزرگان کتاب هایی در این باره و اعمال مخصوص ساعات و روزها و شب ها نوشته اند. « اجمال الاسبوع» سید بن طاووس٬ یا « مفتاح الفلاح» شیخ بهایی در همین باره است. مکان ها هم خصوصیاتی دارد که برای ما مجهول است. بعضی از مکان ها محل رحمت است و انسان در آن جا احساس سبکی و نشاط می کند و بعضی دیگر سنگین و تاریک است. چرا حرم های معصومین و مشاهد مشرفه این قدر با حال و با صفاست هر که وارد می شود٬ در خودش احساس سبکی می کند؟! در روایت آمده است که بهترین زمین ها جای دفن معصومین است: « لَا یُعْصَی الله فِیهِ اَبَداً؛ هیچ ظلمی در آن جا نشده است.» حتی در آن جا حیوانی به حیوانی ظلمی نکرده است . در ر وایت آمده است که هر جا مسجدی ساخته شده٬ در آن جا خون شهیدی به خاک ریخته شده است. مسجد امام حسن مجتبی(ع) در ورودی شهر قم است. سابقاً بیرون قم بوده است. این مسجد به دستور حضرت ولی عصر(عج الله) ساخته شده است. یکی از مراجع بزرگوار از قول کسی که خدمت حضرت تشرف داشته و دستور ساخت این مسجد را از آن حضرت گرفته است٬ در کتابش می نویسد : حضرت فرمودند: یکی از عزیزان حضرت فاطمه(س) در این زمین افتاده و شهید شده و این جا که قطرات خونی از او ریخته شده٬ محراب مسجد خواهد شد. خدا مرحوم آیة الله شیخ مرتضی حائری را رحمت کند٬ عنایت خاصی به آن مسجد داشته است. درهر حال ما دستمان از این اسرار خالی است.
« تا نباشی آشنا زین پرده رمزی نشنوی
گوش نامحرم نباشد جای پیغام سروش»
مرحوم یة الله سید احمدشبیری زنجانی د رکتاب « الکلام یجرّ الکلام» می نویسد: من به قصد دیدن قدمگاه امام رضا(ع) که سر راه مشهد و در نیشابور است٬ به آن جا رفتم تا ببینم چه بساطی در آن جا چیده اند. زیارت نامه خوان خواست زیارت بخواند٬ ‌گفتم: خودم بلدم. می خواستی چه بخوانی؟« السَّلامُ عَلَیْکَ یَا سَنْگَ الله؟» گفت: نه آقا همان زیارت متعارف« السَّلامُ عَلَیْکَ یَا اَباعَبْدالله» را می خوانیم. آن وقت بنده متوجه شده٬ با خود گفتم: جایی که در آن جا هر روز چند صد بار سلام حضور مبارک اباعبدالله عرض می نمایند و ناچار به یکی از آن ها جواب هم می دهند. البته یک چنین جایی مورد تقدیس است. آن گاه در بقعه را بوسیده٬ جبران مافات نمودم.