سرمه اندیشه

سوره نور آیه 36
فِی بُیُوت أَذِنَ اللهُ أَنْ تُرْفَعَ وَیُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ یُسَبِّحُ لَهُ فِیهَا بِالْغُدُوِّ وَالاْصَالِ
(این چراغ پرفروغ) در خانه هایى قرار دارد که خداوند اذن فرموده (دیواره هاى) آن را بالا برند (تا از دستبرد شیاطین در امان باشد); و در آنها نام خدا برده شود، و صبح و شام در آنها تسبیح او گویند، ـ
بعد از آنکه خداوند در آیه 35 این سوره، نور الهى را با بیان مثال دقیق و ظریف و زیبایى شرح مى دهد در آیات بعد از آن به جایگاه این نور پرداخته و مى فرماید: «این نور در خانه هایى است که داراى ویژگى هاى زیر است: دیوارهاى بلند و غیرقابل نفوذ دارد تا از دسترس شیاطین و هوس بازان دور باشد.

سیوطى در تفسیر الدّر المنثور از انس بن مالک و بریده (دو نفر از صحابه پیامبر(صلى الله علیه وآله)) نقل مى کند، هنگامى که رسول خدا(صلى الله علیه وآله) این آیه را تلاوت فرمود، مردى برخاست و گفت: «اَىُّ بُیُوت هذِهِ یا رَسُوْلَ اللهِ؟ »: «این خانه هایى که در این آیه توصیف شده، کدام است اى پیامبر خدا؟».
پیامبر(صلى الله علیه وآله) فرمود: «بُیُوتُ الاَنْبیاء»: «خانه هاى پیامبران است».
ابوبکر برخاست و عرض کرد: «هذا البَیْتُ مِنْها لَبَیْتُ عَلى وَ فاطِمَةَ؟! »: «این خانه از آنها است، خانه على و فاطمه؟»
فرمود:« نَعَمْ مِنْ اَفاضِلِها»: «آرى این از برترین آنها است». (1)
شبیه همین معنى را حاکم حسکانى در شواهد التّنزیل از ابوبرزه (یکى دیگر از صحابه) و او از پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) نقل کرده است، بى آنکه نام شخص خاصى را ببرد; بلکه چنین است «قیلَ یا رَسُولَ اللهِ: اَبَیتُ عَلَىٍّ وَ فاطِمَةَ مِنْها؟ قالَ: مِنْ اَفْضَلِها »: «گفته شد آیا خانه على(علیه السلام) و فاطمه(علیها السلام) از آنها است؟»، پیامبر(صلى الله علیه وآله) فرمود: «از برترین آنها است»!(2)
و بعد از ذکر این روایت، روایت سابق را نیز با دو طریق از انس بن مالک و بریده نقل کرده است. (3)
جالب اینکه آلوسى در روح المعانى، با اینکه تمام فضائل اهل بیت(علیهم السلام) را با بى میلى تعقیب مى کند در اینجا بعد از آنکه روایت اوّل را از انس بن مالک و بریده نقل مى کند; مى افزاید: «وَ هذا اِنْ صَحّ لایَنْبَغى العُدُول عَنْهُ »: «اگر این روایت صحیح باشد، سزاوار نیست (در تفسیر آیه) از آن عدول کنیم (و به تعبیر دیگر بهترین سخن در تفسیر آیه است که منظور از آن، بیوت انبیاء مى باشد که از بهترین آنها، خانه على و فاطمه(علیها السلام) است)». (4)
گروهى دیگر از بزرگان اهل سنّت نیز این روایت را در کتب خود آورده اند.
به یقین این روایات شامل على(علیه السلام) و فاطمه(علیها السلام) و فرزندانش حسن و حسین(علیهما السلام)مى شود; همچنین فرزندان فاطمه(علیها السلام) از نسل حسین(علیه السلام): یعنى امامان معصوم مشمول این آیه اند; چرا که همان راه و برنامه را ادامه مى دهند.
آرى خانه آنها هم طراز خانه هاى انبیاء است; خانه اى که نور الهى همیشه در آن مى تابد و از دستبرد شیاطین محفوظ است; بلکه از برترین آنها محسوب مى شود، و به یقین ساکنان این خانه نیز از برترین انسان ها هستند و در فضیلت همانند انبیاء الهى به شمار مى آیند.
اینها امورى است که به آسانى از روایات فوق مى توان فهمید، آیا با این حال مقدّم داشتن دیگران بر آنها جفا نیست؟
1. الدّر المنثور، جلد 5، صفحه 50.
2. شواهد التّنزیل، جلد 1، صفحه 410، حدیث 566.
3. همان مدرک، حدیث 567 و 568.
4. روح المعانى، جلد 18، صفحه 157 ذیل آیه مورد بحث.