سرمه اندیشه

تفسیر: آیه 45 سوره عنکبوت
«اِنَّ الصَّلـاَةَ تَنهَی عَنِ الفَحشاءِ وَ المُنكَرِ… »
(قطعاً نماز، (شخص نماز گذار را) از زشتی و گناه باز می‌دارد)

ترجمه‌

(فحشاء و فاحشه) در لغت به عمل بسیار زشت، گفته می‌شود و به عقیده‌ی بعضی از مفسّرین، در قرآن نیز در همین معنی به کار گرفته است.

(منکر) در لغت یعنی ناشناخته و منظور از منکر در قرآن (معصیت) است.

بر اساس این آیه، یکی از تفاوت‌های شخص بانماز با بی‌نماز در این است که شخص بانماز به هنگام مواجهه با اعمال زشت هم‌چنان که عقل و دین و…، او را از انجام اعمال زشت و قبیح نهی می‌کند و او را به ترک آن اعمال فرمان می‌دهد، از ابزار دیگری نیز بهره‌مند می‌گردد و آن ابزار دیگر، نماز است.

پرسش:

نماز چگونه انسان را نهی می‌کند و فرمان ترک اعمال زشت و قبیح را صادر می‌کند؟

پاسخ:

نماز مرکّب از مجموعه‌ای از اقوال و افعالی است که برای اطاعت و قرب الهی در طی روز و ماه و سال تکرار می‌شود. این افعال و گفتار، دارای مفاهیم بسیار بلندی است که هر یک از آن‌ها به تنهایی می‌تواند در بازدارندگی انسان، نقش بسیار مهمّی را ایفا نماید.

به طور مثال، وقتی شخص بانماز در روز چند بار با گفتن (مالِکِ یَومِ الدِّینِ) به فکر روز قیامت و حسابرسی از اعمال زشت و قبیح خود می‌افتد، کم‌کم این فکر آن‌چنان در روح او تقویت می‌شود که به هنگام ارتکاب اعمال زشت و قبیح، بلـافاصله همان جمله یا صحنه قیامت را به خاطر می‌آورد و در همان هنگام است که نماز نقش بازدارندگی خود را ایفا می‌کند.

هر قدر انسان نمازش را با خضوع و خشوع و توجّه بخواند، نقش بازدارندگی نماز بیشتر آشکار می‌شود.

امّا اگر کسی به هنگام نماز به فکر این نباشد که با خالق یکتا سخن می‌گوید، در مقابل او خم و راست می‌شود، و نداند چه کلماتی را بر زبان می‌راند یا خدای ناکرده به فکر ارتکاب فحشاء و منکر باشد، نه تنها نمازش ناهی از فحشاء و منکر نمی‌شود بلکه آمر به فحشاء و منکر می‌گردد و چه بسا نمازش هم، منکر باشد و باید از نمازی که خوانده بود، استغفار نماید.

نکته

بعضی‌ها می‌گویند: اگر نماز از فحشاء و منکر نهی می‌کند پس چرا خیلی‌ها نماز می‌خوانند و بازهم مرتکب فحشاء و منکر می‌شوند؟

پاسخ:

قرآن کریم فرمود: (نماز از فحشاء و منکر نهی می‌کند) و نفرمود: نماز از از فحشاء و منکر منع می‌کند؛ به عبارت دیگر، نماز به منزله عقل و دین است، هم‌چنان که عقل و دین نهی می‌کنند و در بسیاری از موارد اطاعت نمی‌شوند، نماز هم (اگر آن گونه که باید خوانده شود) نمازگزار را از فحشاء و منکر نهی می‌کند ولی در بسیاری از موارد اطاعت نمی‌شود و منع محقّق نمی‌گردد.
به عبارتی نماز انسان را از فحشا نهی می کند نه منع