سرمه اندیشه

ختم صلوات که می‌گیرند چیست؟ و اصل برگزاری آن چگونه است؟
یکی از مسائل اسلامی، مسئله دعا است که گاهی با هدف رسیدن به خواسته‌ها انجام می‌گیرد، اما باید بدانیم که برای رسیدن به هدف از طریق دعا، شرایطی وجود دارد. گاهی یکی از شرائط آن است که ذکر یا دعای خاصی را باید به مقدار عددی معیّن خواند تا نتیجه‌بخش باشد که از آن به «دستور عددی» تعبیر می‌شود. باید توجه داشت که گرچه این اعمال از مستحبات شمرده می‌شوند اما برای حصول نتیجه، سهل‌انگاری در حفظ عدد ممنوع است.[1]
صلوات بر محمد و آل محمد دارای فضیلت فراوان است. و در فضیلت آن همین بس که خداوند آن‌را از کارهای همیشگی خود و فرشتگان قلمداد می‌فرماید: «ان الله و ملائکته یصلون علی النبی…»، و به مؤمنان نیز دستور می‌دهد که آن‌را از برنامه‌های خویش قرار دهند: «… یا ایها الذین آمنوا صلوا علیه و سلموا تسلیما».[2]
از کارآمدی صلوات این است که در اجابت دعا نقش بسزایی دارد به‌طوری که گفته‌اند صلوات فرستادن بر محمد و آل او در اول و آخر دعا باعث اجابت است.[3] از امامان(ع) رسیده است که: «در ترازوی خدا چیزی سنگین‌تر از صلوات بر محمد و آل محمد نیست».[4]
گاهی در تأثیر صلوات برای رسیدن به حاجت موارد زیر مطرح و نقش آفرین است:
1. صلوات با صیغه و شکل خاص: مثلاً اگر کسی تصمیم دارد که قبل از مردن توفیق دیدار حضرت مهدی(عج) را پیدا کند صلوات با این شکل را انجام دهد: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُم‏».[5]
2. گاهی عدد خاصی مطرح است: مثلاً «اگر کسی بخواهد به شصت حاجت برسد که سی تای آن حاجت دنیایی و سی تای آن حاجت اخروی باشد صلوات فوق را صدبار بفرستد»[6] که عدد صد نقش دارد؛ یعنی نباید کمتر و یا بیشتر باشد.
در این‌جا و مانند آن است که کلمه «ختم صلوات» معنا پیدا می‌کند؛ یعنی در صورتی ختم صلوات انجام شده که یک دوره صلوات صدتایی به پایان رسیده باشد. در هر صورت بر اساس روایات؛ فرستادن صلوات دارای ثمرات فراوانی است که در بعضی روایات عدد خاصی معیّن شده است ولی در اکثر روایات عدد خاصی معیّن نشده است و تعیین عدد خاص در اختیار انسان است که می‌تواند به صورت نذر یا قسم، عدد خاصی را بر خود لازم و واجب نماید یا بدون آن به صورت استحباب برای رسیدن به هدفی، تعداد معیّنی را انتخاب کند یا برای ترویج آن در جامعه به صورت جلسه‌ای یا غیر آن به دیگران پیشنهاد کند.
ولی نکته مهمی که باید در نظر داشت آن است که؛ نباید این طرح‌ها موجب پایین آوردن ارزش آن و سبکی صلوات و یا موجب ظهور و بروز بدعت‌ها در جامعه شود؛ یعنی نباید به گونه‌ای باشد که مسائل اهم و واجبات مهم تحت الشعاع قرار گیرند و فراموش شوند و یا موجب صرف هزینه‌های گزاف گردند.

[1]. حسن زاده، حسن، رساله نورٌ علی نور (در ذکر و ذاکر و مذکور)، ص 53، قم، نشر تشیع، چاپ ششم، 1371ش.
[2]. احزاب، 56.
[3]. ملکی تبریزی، میرزا جواد، ترجمه المراقبات، مترجم: محدث بندر ریکی، ابراهیم، ص 243، دار الاخلاق، 1376ش.
[4]. حمیری، عبد الله بن جعفر، قرب الإسناد، ص 14، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ اول، 1413ق؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ‏2، ص 494، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[5]. طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد و سلاح المتعبّد، ج ‏1، ص 368، بیروت، مؤسسة فقه الشیعة، چاپ اول، 1411ق.
[6]. همان، ص 368 – 369.