سرمه اندیشه

مکیال المکارم فی فوائد الدعاء للقائم، 2 جلد
نویسنده: سیدمحمد تقی موسوی اصفهانی

مترجم: سیدمهدی حائری قزوینی

ناشر: دفتر تحقیقات و انتشارات بدر

چاپ: دوم، 1372

مکیال المکارم فی فوائد الدعاء للقائم یکی از کتابهای ارزشمند شیعه، نوشته آیت اللّه سیدمحمد تقی موسوی اصفهانی (1348 ـ 1301ق) است که به قصد اداء حق حضرت بقیة اللّه ـ که حقش بر گردن ما افزون تر از همه مردم است و احسانش بیشتر و بهتر از همه شامل حال خلق می شود و نعمتها و منتها بر ما دارد ـ به رشته تحریر درآمده است.

اصل کتاب به زبان عربی است و مؤلف در مقدمه می نویسد:

چون ما نمی توانیم حقوق آن حضرت را ادا نماییم و شکر وجود و فیوضاتش را آنطور که شایسته است به جا آوریم بر ما واجب است آن مقدار از ادای حقوق آن حضرت را که از دستمان ساخته است انجام دهیم… بهترین امور در زمان غیبت آن حضرت، انتظار فرج آن بزرگوار و دعا کردن برای تعجیل فرج او و اهتمام به آنچه مایه خشنودی آن جناب و مقرب شدن در آستان اوست می باشد. در باب هشتم کتاب ابواب الجنات فی آداب الجمعات هشتاد و چند فایده از فوائد دنیوی و اخروی دعا کردن برای فرج آن حضرت را ذکر کردم؛ سپس به فکر افتادم کتاب جداگانه ای در این باره بنگارم که آن فوائد را دربرگیرد و به نظم جالبی آن را به رشته تحریر درآورم؛ ولی حوادث زمان و رویدادهای دوران و ناراحتیهای پی در پی مانع از انجام کار شد تا این که کسی را در خواب دیدم که با قلم و سخن نتوان او را توصیف نمود؛ یعنی مولی و حبیب دل شکسته ام و امامی که در انتظارش هستیم. او را در خواب دیدم که با بیانی روح انگیز چنین فرمود: «این کتاب را بنویس و عربی هم بنویس و نام آن را بگذار مکیال المکارم فی فوائد الدعاء للقائم». همچون تشنه ای از خواب بیدار و در پی اطاعت امرش شدم ولی توفیق یاریم نکرد تا این که در سال 1330ق به مکه معظمه سفر کردم و چون آنجا را وبا گرفت با خداوند، عزّوجلّ، عهد بستم که هرگاه مرا از مهلکه نجات دهد و بازگشتم را به سوی وطن آسان گرداند تألیف این کتاب را شروع کنم.

و به این ترتیب مؤلف وفای به عهد نمود و کتابی «بهشتی، بالابلند و عالی مرتبه که ثمراتش در دسترس و نزدیک به فهم است» در اختیار دوستداران حضرت مهدی(ع) قرار داد تا مایه تذکر متذکران و عمل عاملان شود.

بخش اول کتاب اختصاص دارد به شناخت امام زمان(ع) از طریق دلایل عقلی و نقلی که مؤلف نقل حدیث را در این بخش منحصر به ذکر روایات متواتر از اصول کافی ثقة الاسلام محمدبن یعقوب کلینی کرده است و در بخش دوم به اثبات امامت حضرت حجة بن الحسن العسکری(ع) پرداخته و در پایان این بخش می نویسد:

چون این مطلب [اثبات امامت] را دانستی باید گفت که امامت مولا و سید ما حجة بن الحسن العسکری صاحب الزمان(ع) به هر دو راه (نص و معجزه) به وسیله روایات متواتره ثابت است که در دو فصل قسمتی از آنها را می آوریم تا این کتاب خالی از دلیل نباشد.

ایشان در فصل اول به ذکر شش حدیث متواتر که به طور خصوص به امامت آن حضرت دلالت دارند اکتفا و بیان می کند که:

ثقه جلیل شیخ علی بن محمد بن علی الخزّاز قمی در کتاب کفایة الاثر فی النص علی الأئمّة الإثنی عشر یکصد و هفتاد حدیث از طریق شیعه و سنی روایت کرده که همه آنها به امامت حضرت قائم منتظر(ع) تصریح دارد.

وی در فصل دوم اندکی از روایات مربوط به معجزات و کرامات متواتر مولا را نقل می کند که در خانه اگر کسی است یک حرف بس است.

بخش سوم کتاب قسمتی از حقوق و مراحم آن حضرت نسبت به شیعیان را دربردارد که به ذکر عناوین آن اکتفا می کنیم.

1. حق وجود و هستی؛

2. حق بقا در دنیا؛

3. حق قرابت و خویشاوندی پیغمبر(ص)؛

4. حق منعم بر متنعم؛

5. حق پدر بر فرزند؛

6. حق آقا و ارباب بر بنده؛

7. حق عالم بر متعلم؛

8. حق امام بر رعیت.

بخش چهارم کتاب به درج الفبایی آن دسته از جهات و خصوصیات امام زمان(ع) اختصاص دارد که موجب دعا برای ایشان است. به گفته مؤلف اموری در این بخش بیان شده که اگر یکی از آنها در کسی یافت شود بر ماست که برای او به حکم عقل یا شرع یا فطرت انسانی و یا خوی حیوانی دعا کنیم، در صورتی که تمام این امور در وجود مقدس امام زمان(ع) جمع است.

مرحوم آیت اللّه موسوی اصفهانی بخش پنجم و آخرین بخش کتاب را با عنوان «بیان نتایج خوب حاصل از دعا برای فرج» مقصود اصلی تألیف خود دانسته و ذکر می کند:

البته منظور این نیست که تمام آثار و فوائدی که ذکر می کنیم مربوط به این عمل (دعا) می دانیم و نیز نمی توان گفت که فوائد این دعای منحصر در همین مطالبی است که می آوریم بلکه چه بسا کسی در احادیث و روایات جست وجو کند و اضافه بر آنچه آورده ام، مطالبی بیابد که