طريقه درست خلاصه نويسي
به طور کلي خلاصه نويسي و يادداشت برداري به چهار دليل پيشنهاد مي‌شود: اول اينکه هنگام مطالعه و دقيق خواني از اصول مهم به شمار مي‌آيد و در عميق تر کردن يادگيري مؤثر است. دوم حجم و زمان مرور کمتر شده و امکان مرورهاي چندين باره را به شکلي سريع فراهم مي کند و سوم اگر به شيوه‌اي صحيح انجام گيرد به هنگام مرور بهتر و مؤثر از خود مطلب مفيد واقع مي شود و چهارم اين امکان را فراهم مي‌کند که تمام مطالب و مباحث مرتبط با يک موضوع را که در کتاب درسي، جزوه، كتاب کمک آموزشي و هر منبع ديگري پراکنده باشد را در يک جا جمع آوري كرده و از پراکنده خواني جلوگيري نمود.
ابزار کار
خلاصه نويسي علاوه بر ابزارهاي رايجي که هنگام مطالعه داريد تنها يک ابزار مجزا لازم دارد و آنهم دفترچه يادداشت مي‌باشد.از خلاصه نويسي در برگه‌هاي پراکنده و بدون صحافي خودداري نماييد چرا که با گذر زمان حجم يادداشت‌ها افزايش خواهد يافت و ترتيب آنها به هم خواهد خورد که يافتن و مرتب نمودن آنها زمان و انرژي زيادي مي‌طلبد و کاري خسته کننده است. مي توانيد از يک سر رسيد قديمي يا دفترچه يادداشت با اندازه مناسب براي اين منظور استفاده کنيد.
روش هاي مختلف
آنچه که ما با عنوان کلي خلاصه نويسي از آن ياد مي کنيم، شامل فنون مختلف يادداشت برداري، حاشيه نويسي، خط کشي زير جملات، دسته بندي و علامت‌گذاري مي‌شود که در ادامه به توضيح در مورد آنها کدام خواهيم پرداخت.
به طور کلي خلاصه نويسي و يادداشت برداري به چهار دليل پيشنهاد مي‌شود: اول اينکه هنگام مطالعه و دقيق خواني از اصول مهم به شمار مي‌آيد و در عميق تر کردن يادگيري مؤثر است. دوم حجم و زمان مرور کمتر شده و امکان مرورهاي چندين باره را به شکلي سريع فراهم مي کند و سوم اگر به شيوه‌اي صحيح انجام گيرد به هنگام مرور بهتر و مؤثر از خود مطلب مفيد واقع مي شود و چهارم اين امکان را فراهم مي‌کند که تمام مطالب و مباحث مرتبط با يک موضوع را که در کتاب درسي، جزوه، كتاب کمک آموزشي و هر منبع ديگري پراکنده باشد را در يک جا جمع آوري كرده و از پراکنده خواني جلوگيري نمود.
علامت‌گذاري و خط کشي زير جملات
همانطور که در شماره قبل خوانديد بهترين فن مطالعه درگير شدن با مطلب يا به اصلاح مطالعه فعال مي‌باشد. علامت‌گذاري سريع ترين روش براي مطالعه فعال بوده و البته نکات مهم را نيز مشخص مي‌کند. زماني که مطلبي را مطالعه مي‌کنيد جايي که برايتان سؤال باقي مي ماند و مطلب را کامل متوجه نمي شويد از علامت سؤال (؟) استفاده نمائيد و كنار آن مطلب علامت بزنيد. هرجا احساس نموديد منطقه سؤال خيز بوده و به نکته خطرناکي اشاره شده است علامت خطر (!) و جايي که به يک کلمه يا عبارت کليدي برخورديد دور آن خط بکشيد، پاراگراف هاي مهم را با علامت ضربدر (*) مشخص کنيد. به طور کلي هنگام مطالعه استفاده از علامت گذاري سرآغاز خوبي براي مطالعه دقيق و فعال مي‌باشد. فراموشي نکنيد که اين کار را با مداد انجام دهيد چرا که ممکن است با پيشروي در مطالعه تان متوجه شويد علامت قبلي اشتباه بوده و نياز به تغيير داشته باشد. دقت داشته باشيد که شلوغ کاري نکنيد در استفاده از علامت ها و انتخاب جملاتي که خط کشي مي شوند زياده روي نکنيد چرا که در مطالعه هاي آتي حوصله تان سر مي‌رود.
حاشيه نويسي
هر مطلبي که نوشته مي شود با هدف انتقال يک سري مطالب جديد و مهم به مخاطب مي باشد و براي اينکه اين انتقال به نحوي مطلوب و ماندگار صورت پذيرد شرح و بسط و مثال و داستان هايي به آن مطلب جديد و اصلي اضافه مي‌شود. به عنوان مثال ساختار يک پاراگراف براي توضيح يک جمله کليدي است که به طور معمول اولين يا آخرين جمله آن پاراگراف را تشکيل مي‌دهد. دومين قدم در راه خلاصه نويسي اين است که کليدي ترين جمله هر پاراگراف را استخراج کرده به زبان خودتان در حاشيه کتاب يا جزوه يادداشت کنيد. در پايان هر پاراگراف از خودتان بپرسيد اين پاراگراف قصد داشت چه مطلبي را به من بياموزد و آن را در يک جمله و با زبان خودتان، نه کتابي بيان کرده و يادداشت نماييد. به علاوه مي‌توانيد سؤال، انتقاد و يا هر مطلب ديگري را که مربوط به همان موضوع باشد و در جاي ديگري خوانده‌ايد را حاشيه‌نويسي کنيد. اين فرآيند به تمرکز فکر، دقت، حفظ و يادگيري بهتر کمک مي‌کند.
يادداشت برداري
اصلي ترين نوع خلاصه نويسي يادداشت برداري مي باشد که عبارت است از برداشت کليدي ترين مفاهيم هر مطلب و ثبت آن در دفترچه‌اي جداگانه به شيوه‌اي خاص که در مرورهاي آتي کارايي داشته باشد.
دو ويژگي
هر برگه يادداشت برداري شده بايد داراي دو ويژگي مهم باشد. اول اينکه بايد خلاصه و کليدي باشد. يعني آنچه که يادداشت مي‌کنيد بايد حجمي بسيار کمتر از آنچه که در متن اصلي موجود است داشته باشد. عده‌اي هر خط متن را مهم تلقي مي‌کنند و همه را يادداشت مي‌کنند اين کار هيچ خاصيتي ندارد و از فوايدي که براي خلاصه‌نويسي برشمرديم بهره‌اي نخواهد داشت. دومين ويژگي يادداشت برداري تداعي‌گر بودن يادداشت هاست يعني همه آنچه را که پاراگراف و متن قصد انتقال آن را داشت به شما انتقال داده و يادآوري مي نمايد. به بيان ساده يادداشت ها بايد مفيد اما مختصر باشند.
چگونه يادداشت برداري کنيم
بهتر است قبل از يادداشت برداري با دو فن علامت‌گذاري و حاشيه نويسي مطالب مهم را مشخص نماييد. سپس تمام مطالب مشخص شده را بار ديگر مرور کرده و به شکل کليدي در دفتر يادداشت برداري ثابت نماييد. دقت داشته باشيد يادداشت برداري شما بايد شامل تمام نکات اصلي و کليدي متن باشد تا شما را بي نياز از مراجعه هاي بعدي به مطلب بنمايد.
بهترين روش
بهترين روش براي يادداشت برداري آن چيزي است که به نام «درخت حافظه»، «شبکه مغزي»، «طرح سازماني» و «نقشه ذهني» مي نامند. طرح شبکه مغزي يا نقشه‌ذهني که براي اولين بار توسط «توني بوزان» معرفي گرديد از ساختاري شبيه شبکه هاي مغزي برخوردار بوده و در به خاطر سپاري مطالب کمک فراواني مي‌کند. بديهي است اين روش بيشتر براي مطالبي که قابل سازمان دهي مي باشند مثل انواع آرايه هاي ادبي، صيغه هاي فعل، روش رفع ابهام و … کاربرد بسيار بالايي دارد.
روش کار نيز به اين شکل است که «تز اصلي» يعني همان مهمترين و كليدي ترين نكته كل متن را به شکل افقي در وسط کاغذ نوشته و با شاخه هاي مختلف «نکات اصلي» را به آن متصل مي کنيم و هر نکته اصلي مي تواند خود به چندين نکته فرعي و جزيي متصل گردد.
بهترين روش براي يادداشت برداري آن چيزي است که به نام «درخت حافظه»، «شبکه مغزي»، «طرح سازماني» و «نقشه ذهني» مي نامند. طرح شبکه مغزي يا نقشه‌ذهني که براي اولين بار توسط «توني بوزان» معرفي گرديد از ساختاري شبيه شبکه هاي مغزي برخوردار بوده و در به خاطر سپاري مطالب کمک فراواني مي‌کند. بديهي است اين روش بيشتر براي مطالبي که قابل سازمان دهي مي باشند مثل انواع آرايه هاي ادبي، صيغه هاي فعل، روش رفع ابهام و … کاربرد بسيار بالايي دارد.
روش‌هاي ديگر
استفاده از نقشه ذهني يا (MIND MAP) براي همه درس ها امکان پذير نيست اين به عهده شماست که با رعايت اصول آموزش داده شده و با بهره‌گيري از خلاقيت خودتان از فنون مختلف يادداشت برداري استفاده نمائيد.
دسته بندي
يكي ديگر روش هاي مهم خلاصه نويسي «دسته‌بندي» است. اين روش براي مباحثي كه شامل دسته ها و طبقه بندي هاي مختلف مي باشند بسيار مفيد است مانند تاريخ ادبيات و يا احاديث درس دين و زندگي. روش كار نيز به اين صورت است كه مطالب مختلفي كه بتوان در يك دسته قرار داد را يك جا نوشته و دسته بندي مي شوند. به عنوان مثال مي‌شود شاعران را بر حسب قرن و يا احاديث را بر اساس اشخاص دسته بندي نمود.
تاريخ يادداشت برداري
آخرين نكته مهمي كه در خلاصه نويسي بايد اجرا نماييد اين است كه تاريخ يادداشت برداري را درگوشه برگه يادداشت نماييد تا زمان هاي خاص مرور سر درگم نشويد.
